به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛  همایش «فلسفه و عرفان اسلامی در عالم معاصر» روز گذشته در سالن شهید مطهری دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

در نوبت عصر این همایش که مدیریت آن به عهده رضا سلیمان حشمت بود. افرادی چون قاسم پورحسن، ایلشات نصیروف، علی اصغر مصلح،  رضا سلیمان حشمت، سیدجواد میری و تاتینا کورنیوا سخنرانی کردند.

در نوبت عصر قاسم پور حسن اولین سخنران این جلسه بود که بحث خود را با موضوع «آینده و فلسفه اسلامی» آغاز کرد. وی گفت: فارابی در کتاب السیاسة المدنیة تعبیری درباره آینده دارد که بسیار مهم است. فارابی از تمدن و شکل گیری تمدن سخن می گوید. فارابی معتقد است که آینده از درون حال می گذرد. از وضع حال می توانیم آینده را دریابیم. آینده به تنهایی اساساً وجود ندارد. پس آینده را باید از دورن حال شکل داد و به گذشته رفت.

وی افزود: زمانی که الجابری تمدن اسلامی را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می کند، معتقد بود که آینده تنها با اعتنا بر غرب تمدن اسلامی به وجود می آید. قلب استدلال او نقد فارابی و ابن سینا است.

پورحسن ادامه داد: جابری معتقد است بزرگترین مشکل تمدن اسلامی عقل فلسفی است و می گوید تنها با کنار زدن عقل فلسفی و روی آوردن به نظام بیانی می توانیم به آینده برویم. «بیانی» اصطلاح خاص الجابری است. دیدگاه جابری پشتوانه وضع فعلی معاصر در جامعه اسلامی است. اساساً فلسفه اسلامی در دنیای اسلام نه به دلیل غزالی و نه به دلیل ابن حزم جایگاهی ندارد.

وی با طرح این پرسش که چه باید بکنیم؟ ادامه داد: وقتی یک متفکر از ایران در کنفرانسی در مغرب یا مراکش شرکت می کند به او می گویند چون از سرزمین غزالی آمده ای برای ما اهمیت داری. این نشان دهنده این است که عمده بخش های اسلامی به تفکر حنبلی عقیده دارند و با آن زندگی می کنند.

پور حسن افزود: الجابری هم همین را می گوید که آینده جهان اسلام برای حنبلی یا شافعی است. این مساوی با نظریه بیانی اوست.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه وضعیت کنونی ما واکنش به امری نیست، گفت: به دیدگاه بسیاری ذات تفکر اسلامی گرایش به تفکر حنبلی است. اما ایران استثنا است.

وی افزود: در بسیاری از دانشگاه های کشورهای اسلامی هیچ اقبالی به فلسفه اسلامی به معنای خاص وجود ندارد. فلسفه اسلامی یک طرح است. به همین دلیل معتقدم با وضعیت دشواری روبرو هستیم.

پورحسن با اشاره به کتاب علی عبدالرزاق گفت: کتاب او برگرفته از روحی است که الجابری آن را به عنوان عقل عربی تعریف می کند. الجابری دو کتاب در این زمینه دارد که «ما و میراث فلسفی ما» و «نقد عقل عربی» است. تاکید او این است که آینده جهان اسلام با فلسفه اسلامی درست نمی شود.

وی ادامه داد: جریان های رادیکال دینی در دنیای اسلامی امروز نتیجه گریز از فلسفه اسلامی است و این یک امر تاریخی است.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنرانی خود اظهار داشت: بخشی از مقاله من درباره مفهوم آینده است و بخشی درباره وضعیت دنیای معاصر در حوزه اسلامی است. بخشی درباره ابن سینا است که برای خروج از وضعیتی که او می گوید، دعوت به مشرق می شود.

وی افزود: مشرق یعنی حکمت نه جغرافیا، نباید ساده انگارانه و خوشبینانه به جهان اسلام نگاه کرد. بخش عظیمی از جهان اسلام، گریزان از عقلانیت هستند.

پورحسن ادامه داد: پیشنهاد من این است که ایران و روسیه بنیاد فلسفه و آینده را تاسیس کنند. تنها در پرتو منطق گفتگو می توانیم بر وضع موجود غلبه کنیم و راهی به آینده بیابیم. جنگ را چاره نیست.

وی گفت: تلقی من این است که آینده مبهمی پیش روست و لازمه آن توجه جدی ما به فلسفه اسلامی و عقلانیت است. تا زمانی که دنیای اسلام علاقه ای به فلسفه نشان ندهد وضع ما همین خواهد بود. اینگونه نیست که به سادگی بتوان تفکر رادیکال را در جامعه از بین برد.

وی در پایان سخنانش اظهار داشت: دنیای اسلام بیشترین صدمات را از جریانات رادیکال مذهبی دیده است اما یک مرکز تحقیقاتی در مورد بنیادگرایی دینی در دنیای اسلام نداریم. این در حالی است که در آمریکا در سه سال گذشته ۸ مرکز درباره جنبش های رادیکال در جهان اسلام به وجود آمده است.