فرهنگ امروز/ صدرا صدوقی:«شب منوچهر صدوقی سها» به همت مجله فرهنگی و هنری «بخارا» وبا مشارکت «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی» سه شنبه 28 خرداد ما در «خانه اندیشمندان علوم انسانی» برگزار شد. در این مراسم که با حضور جمع زیادی از استاد فلسفه و حکمت و علاقه‌مندان به حوزه اندیشه برگزار شد، مهدی محقق، رئیس مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل - تهران، حکمت الله ملا صالحی، عضو هیأت امنای بنیاد ایران شناسی، نصرالله حکمت، استاد فلسفه دانشگاه شهید بهشتی و حسن بلخاری، استاد دانشگاه تهران و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی سخنرانی کردند. همچنین محمد رضا شفیعی کدکنی، استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی، مهمان ویژه این مراسم بود.

توجه صدوقی سها  به بخش های مهجور فلسفه
 مهدی محقق در ابتدای این مراسم  گفت: یکی از امتیازات شریعت اسلام آن است که عالم را بر جاهل، برتری داده و اعلم را بر عالم مزیت داده است. پس هرچه بیشتر از دانشمندان تقدیر به عمل ‌آوریم، ‌کم است. اگر بخواهیم نسل جوان ما شیوه گذشتگان را در پیش بگیرند، باید اهل علم را گرامی بداریم.

او افزود: امروز جمع شده‌ایم از یکی از بزرگان، که هم در حقوق مهارت دارند و هم در فلسفه، تقدیر به عمل آوریم. استاد صدوقی سها، از نوادر کسانی است که به آن قسمت از تاریخ علم و فلسفه ایران توجه کردند که مهجور است. گفته شده مطالعات فلسفی در ایران، با ابن رشد ختم شد. اما این اشتباه است زیرا در ایران به برکت تشیع، در دوره‌ای فلسفه بالیدن گرفت که فرنگی‌ها از آن اطلاع ندارند. ما بعد از میرداماد، فلاسفه زیادی داریم از جمله حاج ملاهادی سبزواری که فلسفه را زنده نگه داشتند. فلسفه در وجود دانشمندان ایرانی عجین شده بود؛ حکیم کسی است که علم و حکمت (فلسفه) در وجودش مطرح باشد، این سنت از قدیم تا همین امروز در کشور ما بوده است.در تهران فیلسوفان بزرگی زیسته‌اند. در مدرسه سپهسالار، میرزا مهدی آشتیانی تدریس می‌کردند و میرزاحسن کرمانشاهی و میرزا ابوالحسن جلوه.

رئیس هیات مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تاکید کرد: صدوقی سها، بدون هیچ ادعایی و بی‌سرو صدا، آثار فلسفی فراوانی را تألیف به جامعه علمی ایران ارائه کرده است.

صدوقی سها و  نقد نظام دانایی دوره جدید
در ادامه این نشست حکمت الله ملاصالحی به ایراد سخن پرداخت و گفت: تمدن دوره جدید، بی‌شب‌ترین تمدنهاست؛ این تمدن، تمدن روز است و شب ندارد. در ادبیات عرفانی ما آنقدر از وجه رازآمیز شب سخن گفته شده که موجب حیرت است اما در دوره جدید، هیچ رویدادی به شب نسبت داده نمی‌شود ولی آقای دهباشی، این وجه رازآمیز را زنده کرد. در اشعار مولانا هم شب نقش تعیین کننده‌ای در انسان بودن ما و انسان ماندن ما داشته است. حافظ، شب‌آگاه‌ترین شاعر تاریخ ما است.

او افزود: تمامی ارزش‌های ما، روی تاریخ زلزله‌خیز بنا نهاده شده‌اند.اگر همه ارزش‌های ما روی این گسل‌های زلزله خیز تاریخ هستند، چرا از بین نمی‌روند؟ روزگار ما، زلزله‌خیزترین عصر تاریخ است. اندیشه‌های قطبی به موزه‌های تاریخ پیوسته‌اند. در چنین دورانی مشعل‌داران دانایی، با مجاهدت خویش، مشعل دانایی را زنده نگه می‌دارند.استاد صدوقی سها یک چنین شخصیتی است و این رسالت کمی نیست. شناخت، جسارت و دلیری به میدان آمدن و شناخت و نقد نظام دانایی و ارزشی دوره جدید، ویژگی دیگر ایشان است.
 
استادی که دغدغه تفکر دارد
 سومین سخنران این نشست نصرالله حکمت بود. او درابتدای سخنان خود گفت: به اعتقاد من، صدوقی‌سها، یک استاد فلسفه به معنای رایج و متعارف آن نیست که مباحث فلسفی را می‌دانند و آنها را در قالب تکرار مکررات، مطرح می‌کنند. ایشان یک فیلسوف است و دغدغه فلسفه و تفکر دارد و در یک سلوک عقلی و فلسفی به سر می‌برد.

او افزود: صدوقی‌سها، بر خلاف آنچه مستشرقان می‌گویند، قائل به استقلال فلسفه اسلامی و اصالت تفکر حکمای مسلمان است و در کتاب اخیرش، «شناخت تاریخ استعلایی فلاسفه اسلامی»، این دغدغه را به خوبی نشان داده‌اند. امروز فلسفه اسلامی دچار انسداد و انجماد شده است. صرف خواندن فلسفه اسلامی، به معنای جریان و نشاط آن نیست. ارتباط فلسفه اسلامی با زندگی امروز قطع شده است و نمی‌تواند درباره مسائل اجتماعی و سیاسی حرف بزند. این وضعیت هم عامل بیرونی دارد هم درونی. عامل بیرونی آن، مطالعات مستشرقان است که فلسفه اسلامی را حاشیه‌نشین فلسفه یونان و نوعی کلام می‌دانند که با مرگ ابن‌رشد، به پایان رسیده است. عامل درونی آن که باعث انجماد فلسفه اسلامی شده، آن است که ما دست به چند تقلیل وحشتناک زده‌ایم.

استاد فلسفه دانشگاه شهید بهشتی افزود: جناب استاد صدوقی‌سها، با نوشتن آثاری، دغدغه جریان فلسفه اسلامی را نشان می‌دهند. نکته دیگر، توجه ایشان به جوانبی از فلسفه اسلامی است که هیچ‌کس به آن توجه نکرده است. ما گمان می‌کنیم بعد از صدرا فلسفه اسلامی تعطیل شده ولی ایشان دوره صدرا تا امروز را مطالعه کردند و فلاسفه را به ما شناساندند. نکته سوم آنکه ایشان درباره چگونگی اسلامیت این فلسفه بحث کرده‌اند. وجه دیگر شخصیت ایشان آن است که در حالی که امروز ارتباط بین استادان و متفکران فلسفه برقرار نیست و آنها با هم گفتگو نمی‌کنند و توجه به آراء دیگران ندارند، ولی استاد صدوقی به آراء دیگران توجه دارند.

تلاش برای کشف ریشه های فلسفه اسلامی
 حسن بلخاری، آخرین سخنران این برنامه بود. او طی سخنانی گفت: ما در دوره صفوی، برای اولین بار تاریخ‌نگاری هنر را آوردیم و در آنجا از نقاشان و… و از چهره‌گشایان گفتیم. در عصر صفوی، برای نگارگر از کلمه «چهره‌گشا» استفاده می‌شد. گشودن و فتح و فتوح، در جهان ایرانی ما، مفهوم دیگری داشت. چهره گشودن، کشف بطن و سیرت چهره بود. کلمه «منوچهر» در اصل «مینوچهر» است. یعنی آنکه چهره مینوی دارد. یعنی کسی که باطن مینوی دارد. دوم کلمه «صدوقی» است که احتمالاً‌ نسبت دارد با شیخ صدوق که از بزرگ‌ترین علمای علم رجال است.«سها» هم به معنی ستاره است.این از نام استاد.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تصریح کرد: وارستگی درعین عالم بودن، نکته مهمی است که من در استاد صدوقی آن را دیده‌ام. غرّه شدن به علم، طناب ‌داری است که بسیاری به آن مبتلا هستند.

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: کاری را با هم شروع کردیم. آقای صدوقی می‌خواهد ریشه‌های اسلامی فلسفه را پیدا کند، این به معنای یونانی زدایی از فلسفه نیست. من درباره کار ایشان می‌خواهم بگویم ایشان می‌خواهند ریشه استدلال‌های فلسفی را در کلام معصوم پیدا کند. در تحقیق می‌توان این گونه ریشه‌ها را کشف کرد و استاد در حال چنین کاری هستند.

در ادامه این برنامه پیام تصویری احمد مهدوی دامغانی، استاد بازنشسته دانشگاه هاروارد پخش شد که این استاد برجسته طی این پیام از شخصیت علمی، فرهنگی و فلسفی منوچهر صدوقی سها تقدیر کرد.

تمجید از تفکر
درپایان این برنامه ،منوچهر صدوقی سها، طی سخنانی گفت: نخستین حرف بنده آن است که در این لحظه در درون من فقط شرمندگی است که می‌گذرد. اما آنچه مرا آرام می‌کند آن است که معلوم است استادان عظام کاری به بنده ندارند، سخن از تمجید فکر و تفکر است که جریان دارد.مطلب دیگر آنکه از الطاف دوستان متشکرم که این مجلس را تدارک دیدند.

او در ادامه طی سخنان مبسوطی از استادان خود چون میرزا محمد علی حکیم شیرازی، میرزا عبدالکریم روشن، علامه محمد کاظم عصار، شیخ علی محمد جولستانی و.. .سخن گفت و درباره مقام علمی و نحوه تاثیرگذاری این حکیمان و فلاسفه عصر قدیم بر شاگردان وعرصه تفکر سخنان مبسوطی را ارائه کرد.

پس از سخنان صدوقی سها، به پاس خدمات علمی و فرهنگی او، لوح تقدیر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی  و موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به این استاد فلسفه و حکمت اسلامی اهدا شد.

ایبنا