ط

به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ ترکیه یکی از کشورهای مهم در منطقه خاورمیانه است، کشوری با تاریخی پر فراز و نشیب، از سقوط امپراتوری عثمانی تا توسعه از جنس آتاترک و در ادامه کودتاها و ایدئولوژی‌های گوناگون. کتاب «برآمدن ترکیه اردوغان» همانطور که از عنوان آن برمی‌آید، به بررسی برشی تاریخی از کشور ترکیه دست زده است که به روی کار آمدن رجب طیب اردوغان انجامیده است. کتاب به موضوعاتی اشاره می‌کند که شاید بسیاری از ما به عنوان همسایه‌گان این کشور از آن بی‌اطلاع باشیم و از این حیث(همانطور که مترجم هم در مقدمه اشاره می‌کند) ویژه است. گردآورندگان کتاب در پیشگفتاری که برای آن نوشته‌اند هدف خود از نگارش این اثر را این طور معرفی می‌کنند: «این کتاب مجموعه‌ای از نوشته‌هایی است که به نئولیبرالیسم و برآمدن سرمایه‌ اسلام‌گرا از زوایای متفاوت نگاه کرده‌اند. از نویسندگان خواستیم در کارشان رویکردی اتخاذ کنند که نئولیبرالیسم و رشد سرمایه‌ اسلام‌گرا را در کنار هم بررسی کند… به این ترتیب، این اثر انباشت سرمایه‌ اسلام‌گرا که طی بیست سال اخیر مرزهای خود را مشخص کرده است، ارتباط آن با سیاست‌های نئولیبرال، و شکل‌گیری ساخت طبقاتی جدید در نتیجه‌ این روند، را به‌شکلی جدی مورد تحقیق قرار داده است. در این راه پدیده‌ بورژوازی اسلامی و طبقه متوسط اسلامی بررسی می‌شوند. در نهایت، این تألیف بُعدی تازه به مفهوم سیال و بحث‌برانگیز «طبقه‌ی متوسط» می‌بخشد و به فهم بهتر آن کمک می‌کند؛ مفهومی که چه در ترکیه و چه در سطح جهانی به واژه‌ای گنگ بدل شده که هر چیزی را می‌توان درون آن گنجاند. غنی‌شدن نوشتارها در مورد ترکیه از این بُعد امکان تحلیل طبقاتی بهتر از وقایعی چون گزی و یا تحولات مشابه را فراهم می‌آورد.» در ادامه نگاهی اجمالی به فصل‌های کتاب می‌اندازیم.

ترکیه؛ از گزی تا رفراندوم
کتاب در هفت نوشتار به بررسی روی کار آمدن ترکیه اردوغان می‌پردازد و در هر کدام از این نوشتارها تمرکز خود را بر یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار، می‌گذارد. علاوه بر این هفت قسمت پیشگفتاری برای ترجمه فارسی کتاب به قلم«سونگور ساوران» با عنوان «ترکیه؛ از گزی تا رفراندوم» آورده شده است که برای خوانندگانی که پیش زمینه چندانی از حزب عدالت و توسعه(آک‌پارتی) که رجب طیب اردوغان، منتخب آن است، ندارند پیش از ورود به مباحث اصلی کتاب می‌تواند بسیار مفید باشد. این پیشگفتار بلافاصله پس از رفراندوم قانونی اساسی ترکیه در سال 2017 نوشته شده است، زمانی که همانطور که در متن اشاره شده است، در ذهن بسیاری این پرسش ایجاد شده بود که آیا ترکیه یکسره به سوی یک دیکتاتوری در حرکت است؟ در بخشی از این پیشگفتار می‌خوانیم: «به هر روی اهمیت مرودر رئوس رویدادهای تعیین کننده در سیاست ترکیه، از شورش مردمی گزی تا امروز، در نشان دادن این حقیقت است که به رغم پیروزی رسمی آک‌پارتی، توازن قوا در ترکیه به غایت پیچیده و نا متوازن است. اکنون که کشور بر سر مسئله نظام سیاسی تقریبا دو نیم شده، اکنون که شهرهای بزرگ با قاطعیت به تغییر نظام حکومتی «نه» گفته‌اند، اکنون که به نظر می‌رسد آک پارتی قدرت خود  را از استانبول و آنگارا، شهرهایی که برای ربع قرن در دست این حزب بوده‌اند، از دست داده است، می‎‌توان حدس رد که ترکیه در آینده نزدیک با شگفتی‌های غافل گیر کننده بیشتری رو به رو خواهد شد. مبارزه واقعی برای دموکراسی و عدالت اجتماعی هنوز در پیش است.»

نگاهی به اسلام‌گرایی در جهان
نخستین نوشتار کتاب به قلم «بوراک گُرِل» تمرکز خود را به بررسی رشد اسلام گرایی در جهان در سی سال اخیر به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی می‌گذارد. در این بررسی نویسنده گریزی به جنبش‌های اسلام‌گرایانه از ایران و مصر تا پاکستان وافغانستان می‌زند و این جنبش را در ترکیه نیز پی می‌گیرد و به این امر می‌پردازد که چگونه اندیشه اسلامی خود را به عنوان یک اندیشه سیاسی متناسب با نظم نوین جهانی در کشورهای مسلمان تعریف کرد.

اسلام گرایی، آک پارتی، جنگ درونی بورژوازی
دومین نوشتار کتاب به «سونگور ساواران» است. نویسنده‌ای که پیشگفتار برای ترجمه فارسی کتاب نیز به قلم او نوشته شده است.این فصل که بخش قابل ملاحظه‌ای از کتاب را به خود اختصاص داده است، به اسلام‌گرایی در ترکیه با تمرکز بر آک پارتی می‌پردازد. این که چطور این حزب توانست در ساز و کارهای درونی جامعه سیاسی آن زمان ترکیه برای خود جایگاه مهمی به دست بیاورد. این بخش دلایل اقتدار و کسب قدرت حزب اعتدال  و توسعه را با ملاک مبارزات طبقاتی تحلیل می‌کند.
 
شکاف عمیق در بورژوازی بزرگ ترکیه
سومین نوشتار کتاب به قلم «کورتان تان ییلماز» است و به منازعات مبتنی بر اقتصاد در درون ترکیه می‌پردازد. این فصل را می‌توان به نحوی ادامه مباحث فصل دوم دانست. نویسنده در ابتدای این بخش هدف مقاله خود را این طور بیان می‌کند: «هدف این نوشته، نشان دادن این مسئله است که پایه عینی قطب‌بندی درونی بورژوازی که به جنبه مهمی از تنش‌ها و تناقضات جاری در میان سرمایه‌داری ترکیه بدل شده و به شکل «خودی و غیرخودی» صورت بندی شده است، مطلقا ساختاری نیست و به تحول کیفی درون ساختمان طبقه سرمایه دار ترکیه مربوط می‌شود.»

بورژوازی بزرگ اسلام‌گرا در ترکیه
نوشتار چهارم کتاب به قلم اُزگور اُزتورک به چگونگی پیدایش سرمایه اسلامی در ترکیه اختصاص یافته است. امروز بورژوازی اسلام‌گرا در ترکیه، یک طبقه مهم اجتماعی و نیرویی تعیین کننده است. هدف این فصل همراه شدن این سرمایه با جریان کلی سرمایه‌داری در ترکیه است که شاید در نظر اول از دید بسیاری دور بماند، به اعتقاد نویسنده همراهی این عوامل با هم به فدرت حزب عدالت و توسعه و ماندگاری آن انجامیده است.

سرمایه اسلامی
«سرمایه اسلامی» به قلم اورن هشتگور نوشتار پنجم کتاب است. در این نوشتار سعی شده است تا پیدایش و رشد سرمایه اسلامی از زاویه متفاوت بررسی شود و برای شناخت سرمایه اسلامی به عنوان فراکسیونی مستقل معیاری متمایز ارائه شود. نویسنده در ابتدا مراحل متفاوت انباشت سرمایه در آناتولی را بررسی می‌کند و در ادامه به موقعیت کنونی سرمایه اسلامی در قدرت می‌پردازد.

بازتولید طبقه متوسط اسلامی
ششمین نوشتار کتاب با عنوان «بازتولید طبقه متوسط اسلامی» با قلم «ارول بالکان و احمد اونجو» در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. هدف این نوشتار نشان دادن این امر است که چگونه بورژوازی اسلامی نوظهور در ترکیه، با هدف در دست گرفتن هژمونی برای آفرینش دنیایی همانند خود تلاش کرده است. طبقه متوسطی که از خرده‌بورژوا به افراد برخاسته از بخش خدمات تبدیل شده است. نویسنده بر این اساس با استناد به انواع سرمایه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی طبق نظریه بوردیو تبدیل شدن طبقه متوسط به یک طبقه اجتماعی را بررسی می‌کند.
 
رسانه و اشتقاق لائیک/اسلامی در طبقه حاکم ترکیه
«رسانه و اشتقاق لائیک/اسلامی در طبقه حاکم ترکیه» عنوان هفتمین و آخرین نوشتار کتاب به قلم «آنیا اورلو و احمد اونجو» است. نویسندگان در این بخش از زاویه مسئله هژمونی به مبارزه طبقاتی جاری میان دو فراکسیون لائیک و اسلامی در طبقه حاکم ترکیه می‌پردازند و با تمرکز بر رسانه روزنامه بر این شکاف تمرکز می‌کنند. آن‌ها در تحلیل خود مطابق با بهره‌مندی از نظریه آلتوسر در ساز و برگ‌های ایدئولوژیک دولت به نقش رسانه‌ها و چرایی اهمیت آن‌ها می‌پردازند. در سطور انتهایی کتاب و این فصل اینطور می‌خوانیم: «جدال رسانه‌ای اسلام‌گرایان و لائیک در ترکیه، با متنفی‌کردن هر گونه موضع انتقادی نسبت به نابرابری روزافزون در نظام سرمایه‌داری، ستون ایدئولوژیک سرمایه‌داری یعنی تقدس اصل مالکیت خصوصی را از هر گزندی دور داشته است. آزاردهنده‌ترین مسئله اما خود موجودیت نظام سرمایه‌داری است که در پس چهره بیرونی این نبرد رسانه‌ای چیز جدیدی برای توده‌ها ندارد. در حقیقت همین بر سر کار بودن سرمایه‌داری است که فضای دموکراتیک در ترکیه را بیشتر و بیشتر آسیب‌پذیر می‌کند.»
 
کتاب «برآمدن ترکیه اردوغان» با گردآوری «نشه‌جان بالکان، ارول بالکان و احمد اونجو» با ترجمه «آیدین اخوان اقدم» با شمارگان 550 نسخه، در 305 صفحه و به قیمت 55 هزار تومان از سوی انتشارات آگه در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.