به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نشست نقد و بررسی کتاب «گیت دخانی»‌، اثر سیدعلی میرفتاح، سه شنبه (۲۸ دی‌ماه) با حضور بهروز افخمی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس، اسماعیل امینی، شاعر و طنز پرداز، افشین داورپناه، معاون فرهنگی و پژوهشی موسسه خانه کتاب، امید مهدی‌نژاد، شاعر و طنزپرداز، سیدعلی میرفتاح، نویسنده اثر و علاقه‌مندان فرهنگ و هنر در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این نشست امید مهدی‌نژاد که مسئولیت اجرای این نشست را بر عهده داشت، در توضیح جلسات «سه‌شنبه‌های کتاب طنز» گفت:‌ با تصمیم مسئولان موسسه خانه کتاب قرار است که از این به بعد در جلسه‌ای با عنوان «سه‌شنبه‌های کتاب طنز» شاهد نقد و بررسی کتاب‌های جدی حوزه طنز در سرای اهل قلم باشیم.

وی ادامه داد: در توضیحات خود از کلمه جدی استفاده کردم زیرا به نظرم طنز تعریف وسیع‌تری از چیزهایی دارد که ما این روزها به نام طنز با آن روبه‌رو هستیم و در این جلسات سعی داریم که مخاطبان را به این تعاریف نزدیک‌تر کنیم.

فیلمی از کتاب «گیت دخانی» می‌سازم

 بهروز افخمی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس مطرح کشورمان که نخستین سخنران این نشست بود در توضیح این اثر اظهار کرد: کتاب دیر به دستم رسید و قصد داشتم گذری آن را مطالعه کنم تا بتوانم در این نشست درباره‌اش صحبتی داشته باشم، اما بعد از مطالعه چند صفحه نخست، جذب داستان شدم و حتی تصمیم گرفتم از هر فصل این کتاب، فیلمی جداگانه بسازم.

وی افزود: حتی در راه آمدن به سرای اهل قلم، به بازیگران این فیلم‌ها نیز فکر کردم و اسم‌هایی مانند مهران مدیری و پیمان معادی در ذهنم آمد. دلیل این انتخاب این است که به نظرم دیالوگ‌نویسی در این اثر به شکل بسیار خوبی انجام شده و داستان زبانی غنی، همراه با شوخ‌طبعی‌های بسیار به‌جا و مناسبی دارد.

این کارگردان و فیلمنامه‌نویس مطرح کشورمان با اشاره به متن مناسب این اثر برای اقتباس سینمایی گفت:‌ مدت‌هاست که دنبال چنین داستان قوی وتاثیرگذاری برای ساخت فیلم می‌گشتم. به نظرم در چند وقت گذشته یکی از فیلم‌های موفق در ژانر طنز، فیلم «دراکولا» ساخته رضا عطاران بود و اگر این کتاب قبل ساخت این فیلم به دست عطاران می‌رسید، قطعاً  از آن برای فیلمش استفاده می‌کرد.

وی ادامه داد:‌ ساخت فیلمی در ژانر «طنز ترسناک» کار بسیار دشواری است چراکه مخاطب خیلی سخت با آن ارتباط برقرار می‌کند اما واقعاً جای چنین فیلم‌هایی در سینمای ما خالی است، به همین دلیل من اولین خریدار این کتاب برای ساخت یک فیلم سینمایی هستم و این در حالی است که هنوز فصل پایانی کتاب را نخوانده‌ام.

تکنیک‌های نگارشی میرفتاح منحصربه‌فرد است

افخمی در توضیح تجربه ساخت فیلم کمدی «روز فرشته» اظهار کرد: وقتی فیلم «روز فرشته» ساخته شد خیال می‌کردم که فیلمی کمدی ساخته‌ام اما متوجه شدم که برخی صحنه‌ها باعث ترساندن مخاطبان شده است؛ بنابراین نخستین تجربه‌ام در این ژانر سرشار از حیرت بود. از آن طرف خودم فیلم‌های ترسناک بسیار زیادی مشاهده کردم که بیشتر طنز بودند تا ترسناک. چنین مثال‌هایی نشان می‌دهد که کار کردن در حوزه کار بسیار سخت است.

وی افزود: در کل باید گفت که نویسنده برای نگارش این اثر از تکنیک‌های منحصربه‌فردی استفاده کرده است و هر فصل با کمی تغییر قابلیت تبدیل شدن به یک داستان مجزا را دارد. من فکر می‌کنم با صرف کمی وقت، سه، چهار فیلمنامه خوب از این کتاب درمی‌آید.

مخاطبان طنز به دنبال حرف تازه نیستند

اسماعیل امینی، شاعر و طنزپرداز مطرح کشورمان که دیگر سخنران این نشست بود، در توضیح وضعیت طنز در کشورمان اظهار کرد: چندین سال است که مخاطبان طنز دنبال شنیدن حرف تازه نیستند و این بزرگ‌ترین مشکل ما در این حوزه است. متاسفانه مخاطب مواردی را به صورت جزمی فراگرفته و در کنار آن تحلیل سطحی‌ای نیز انجام داده و حال دچار دوگانگی شده است. برای مثال در ذهن مخاطبان ما هر کسی که پولدار است، حتماً حق کسی را خورده است یا این جمله کلیشه‌ای و بی اساس که ایرانی‌ها از همه ملت‌های دنیا باهوش‌تر هستند.

وی افزود: باتوجه به دلایل ذکر شده، افرادی که فیلم می‌بینند یا کتاب می‌خوانند به دنبال پیدا کردن این کلیشه‌های دوگانه در داخل آن اثر می‌گردند و در این شرایط عده‌ای روی این موج بلاهت سوار شده‌اند و آثار پرفروش منتشر می‌کنند. البته این تنها مختص افراد عام جامعه نیست و امروز حتی در مجامع علمی و دانشگاه‌ها نیز چنین سلیقه‌هایی مشاهده می‌شود و شاید این کتاب به همین دلایل و ویژگی‌های ارزشی‌ آن چندان مورد استقبال جامعه قرار نگیرد.

«گیت دخانی» یک طنز ارزشی است

این طنزپرداز مطرح کشورمان این کتاب را اثری غیر جنجالی خواند و گفت: از جنجال هیچ چیزی بیرون نمی‌آید اما عده‌ای به دنبال‌ چنین موضوع‌هایی هستند. به خاطر دارم در دو سالی که دبیر جشنواره شعر فجر بودم، یکی از سوالاتی که مدام از من می‌پرسیدند این بود که چرا جشنواره حاشیه و جنجال ندارد و من در جواب می‌گفتم که جنجال برای فوتبال و انتخابات سیاسی است و به درد حوزه فرهنگ نمی‌خورد.
 
وی ادامه داد:‌ باید به مخاطبان حوزه کتاب بگویم که این کتاب یک طنز ارزشی است و در آن از ساده لوحی، حماقت و جنجال، خبری نیست. برای مثال نویسنده در این اثر قصد داشته است تا ترس را بیان کند اما برای پرداختن به این موضوع به سراغ مواردی ساده مانند تاریکی یا خون نرفته، بلکه به ترس از تنها شدن و ترس از زوال پرداخته است.

کتاب میرفتاح با «چرند و پرند»‌ قابل مقایسه است

امینی با اشاره به موضوع داستان اظهار کرد: شخصیت اول این کتاب از تنها شدن و زوال فرار می‌کند، در نتیجه دنبال راهی است تا به عالم بهتر برود تا دیگر دچار زوال نشود، اما به محض ورود به دنیای جن‌ها متوجه می‌شود که آنها نیز به تنهایی و زوال دچار هستند، به همین دلیل راهی برای فرار از این موضوع پیدا می‌کند.

وی افزود: ‌نویسنده در طول حرکت روایت، حرکت عرضی دارد؛ درست مانند «چرند و پرند» دهخدا یا آثار سعدی و خبری از تعریض‌های شتاب‌زده که در طنز امروز شاهدش هستیم، نیست. این روزها در نوشته‌های طنز، نویسنده و مخاطب به دنبال حکایت‌گویی و شنیدن حکایت هستند، در نتیجه داستان از پیش مشخص است، اما در این کتاب ما شاهد ارجاعات فرامتنی هستیم و حکایت معلوم و مشخص دیده نمی‌شود.

این مدرس دانشگاه در توضیح ارجاعات فرامتنی «گیت دخانی» گفت: لابه‌لای متن‌های سیدعلی میرفتاح، ارجاعات فرامتنی به شدت یافت می‌شود و این در شرایط موجود طنز ایرانی بسیار ارزشمند است. فکر می‌کنم نویسنده این کتاب را با فرض اینکه مخاطب با آثار ادبی آشناست، نگارش کرده است چراکه در صورت آشنا نبودن مخاطب با آثار ادبی شاخص، او از بخش قابل توجهی از کتاب غافل می‌ماند.

وی ادامه داد:‌ نویسنده در این اثر داوری نمی‌کند و همه چیز را از بالا مشاهده می‌کند؛ هر فرد باتوجه به شخصیتش، دایره واژگانی خودش را دارد و نثر بدون ایراد نحوی است. همه این‌ها نشان می‌دهند که میرفتاح اثر ارزشمند و قابل دفاعی را منتشر کرده است.

اعتقادی به ژانر طنز ندارم

سیدعلی میرفتاح، نویسنده این کتاب که آخرین سخنران این نشست بود با اشاره به صحبت‌های انجام شده اظهار کرد: خودم را برای یک جلسه نقد آماده کرده بودم اما دوستان با بزرگواری از بیان ایرادها چشم‌پوشی کردند. من اعتقادی به ژانر طنز ندارم و معتقدم که باید قصه بنویسم و در شرایطی که فضا برای بیان یک نکته طنز فراهم بود، به بیان آن جمله طنز بپردازیم.

وی افزود:‌ من به قصد خنداندن مخاطبان این اثر را ننوشتم و می‌خواستم در این داستان به عالمی خارج از آنچه که می‌بینیم، بپردازم . در توضیح اسم این کتاب نیز باید بگویم که نام را از صحبت‌های یک کارشناس که داشت درباره گروهی از یهودیان در رادیو صحبت می‌کرد، انتخاب کردم.

در بخش پایانی این مراسم افراد حاضر در نشست به گفت‌وگو درباره کتاب پرداختند و کارشناسان به پرسش های افراد حاضر در نشست پاسخ دادند.