میراث مکتوب هر ملت، سند زنده‌ ای است از سطح آگاهی، فرهنگ و حیات معنوی آنان که به میزان ظرفیت خود می تواند ضمن هویت‌بخشی به آحاد آن ملت، راه و جهت حرکت آیندگان را نیز روشن نماید. سطحی ترین نگاه به میراث گذشتگان، نگاه موزه‌ای و مکانیکی و شیء‌انگارانه است؛ به این معنا که میان قطعات اعتباری زمان هیچگونه ربط و نسبتی را نمی بیند و از گذشته نیز چیزی جز امر منسوخ و سپری شده درنمی یابد، درحالی که، حال، صورت بالفعل گذشته و آینده، صورت بالقوه اکنون است. تازه این معنا به حیث آفاقی زمان بازمی گردد وگرنه به حیث انفسی، این پیوند و نسبت قوی تر و زنده‌تر است.

اگرچه فهم عالم معاصر نسبت به گذشته و تاریخ دچار تغییر و دگرگونی شده و نشانه بارز آن تبدیل همه چیز در صورت ابژه و تلقی سوبژکتیو از عالم است ـ و از جمله آن معنایی که از واژه «سنت» اراده می کند ـ با وجود این اغلب ملت ها و اقوام عالم در برجسته کردن میراث گذشته خود و معرفی ظرفیت های آن، سعی و اهتمام بلیغ به خرج می دهند. از سوی دیگر، در امتداد طرح استعماری قرون اخیر در جهت فراموشی هویت های اصیل ملت ها و پذیرش صورت های مصرف‌گرایانه و بی‌ریشه وارداتی، بسیاری از مآثر ارزشمند اقوام غیرغربی یا به یغما رفته و یا بتدریج به فراموشی سپرده شده است.

اکنون بخش اعظم موزه‌های بزرگ غربی با آثار گذشته ملتهای شرقی تجهیز شده و بازدیدکنندگان، خاطره ازلی ملت های متمدن مشرق زمین را در موزه‌های رنگارنگ مغرب زمین زنده می کنند! در دویست سال اخیر که فرهنگ غرب به درجاتی از خودآگاهی رسید، در معرفی و بازآفرینی گذشته یونانی و یونانی مآبی خود، تلاشی فراگیر بخرج داد تا آنجا که ملت های دیگر را مدیون و وامدار مطلق گذشته خود خواند و میراث فرهنگی و علمی و بویژه مکتوب خویش را به صور مختلف به ملتها شناساند.

روشن است که این میراث به مجموعه‌ ای از اشیاء و اسباب و ظروف و آلات شکار و صنعت و کشاورزی محدود نمی شود، بلکه به تمامی حیثیات مدنی، فرهنگی و فکری گذشتگان دور و نزدیک بازمی گردد. در میان ملتها، ایران اسلامی که بنحو شگفت‌انگیزی توانست هویت ملی و تاریخی خود را با هویت دینی و آیینی پیوند زند، اکنون گنجینه‌ ای از میراث و مآثر ادبی و علمی در گستره وسیعی از شاخه‌های دانش را در دست دارد که امروزه باید در مدار پژوهش و معرفی به نسل حاضر قرارگیرد؛ از جمله این میراث گران سنگ، مجموعه عظیمی از مخطوطات علمی است که هرکدام گذشته از ارزش مادی و صوری، گنجینه‌ای از معارف و تجارب را در دل خود جای داده است و اکنون بخشی از آن بدست گروهی از فضلا و نسخه‌پژوهان حوزه و دانشگاه به ساحت آگاهی های علمی امروز راه یافته و می یابد. همچنین بخش عظیمی از این میراث به قلمرو دانش های عقلی و عرفانی تعلق دارد که در انتظار اهتمام محققان برای معرفی و معارفه به مخاطب حاضر است.

در این شماره مطالب مختلفی آورده شده است که در ادامه فهرست آن از نظر می گذرد:

سخن سردبیر، سنت عقیده‌نگاری فیلسوفان باستان یونان؛ حسین کلباسی اشتری، بهناز عقیلی دهکردی، جستاری در پی‌رنگهای تاریخی تحویل‌گرایی؛ مهدی غیاثوند، کارکرد عقل در حوزه دین و اخلاق از منظر قاضی عبدالجبار معتزلی؛ فرزانه مصطفی‌پور، حسین هوشنگی، سیدعباس ذهبی، عالم عقل و ماورای عقل در اندیشه عین القضات؛ سیدمصطفی شهرآیینی، ناهید نجف‌پور، رابطه دین و اخلاق نزد معتزله؛ اعظم قاسمی، طرف سقراط و طرف ما (ملاحظات تاریخی سقراط درباره هویت ایران و ایرانی)؛ سیدموسی دیباج، منشأ زرتشتی آموزه‌های مثل افلاطون: نقد و بررسی؛ زینب شریعت‌نیا، نوری سادات شاهنگیان.