به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ کتاب «بازیابی سازمان فضایی باغ شهر صفوی قزوین؛ از منظر پدیدارشناسی هرمنوتیک» عنوان کتابی است که ویدا نوروز برازجانی و محمدرضا جوادی آن را نگاشته‌اند و در پنجمین اجلاس بین‌المللی مجمع شهرهای اسلامی WAIC با محوریت اهداف توسعه پایدار SDG، شکوفایی شهری CPI، فرصت‌ها و چالش‌ها رونمایی شد.
نوروز برازجانی در این مراسم درباره این کتاب توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: آنچه از سرزمینمان ایران می‌دانیم، چیزی است که خواسته‌اند تا ما آن باشیم، نه آن که هستیم و هستیمان در گرو آن است. تاریخ، جغرافیا و فرهنگ ما کرانمند شده‌اند، تاریخمان به هخامنشیان؛ جغرافیای ما به بُردارهای سیاسی و فرهنگمان به بخش کوچکی از تمدن میانه‌ی ایران.
وی ادامه داد: فراموشی از آن رو که بر مَدار گرانش، بیصرف انرژی؛ رو به سوی پایین دارد بیشتر از به یاد آوردن که از تنگنای گرانش گریزان است، راه و رسممان شده و تا زمانی که به این رسم وفادار بمانیم، بر این باور خواهیم ماند که بازگشت به گذشته و واکاوی دستاوردهای آن گونه‌ای بیماری است که راه به جلو را مسدود می‌کند. غافل از آنکه میانبُر آینده از کلاف گذشته می‌گذرد و با کلان‌نگری درخواهیم یافت همانگونه که آینده از پیش با ماست، گذشته‌ی ما نیز از پیش باماست و در تار و پود بودن و هستیمان جریان دارد و از آن گریزی نیست. حتی اگر چند صباحی از آن گریزان باشیم باز به سراغمان خواهد آمد و آن بی‌توجهی که در دایره تخصص ما معماران، طراحان و مدیران شهری، پیامدش بی‌سامانی فضاهای زندگیمان است را با اندوهی ژرف به یادمان خواهد آورد.
وی با بیان اینکه کتاب «باغشهر صفوی قزوین» یکی از ده‌ها پژوهشی است که بنیاد مهراز بی تکیه بر هیچ اُرگان و نهاد و حتی متولیان نگاهداری فرهنگ این سرزمین، طی چندین دهه فعالیت پیگیرانه به انجام رسانده و در چنین چهارچوبی نگاشته شده است توضیح داد: شناسناسه کتاب، این پژوهش را به دوران صفویان محدود دانسته، اما مجموعه پژوهش‌های ما این کتاب را در انتهای بُرداری می‌داند که ابتدای آن را سرزمین ناشناخته‌ای (کمینه برای خود ما) بهنام دیلمون رقم می‌زند. سرزمینی که زادگاه پردیس و کاریز ایرانی است و کهن‌ترین داستان حماسی جهان، اسطوره‌ی بلندبالای گیلگمش، آرزوی رسیدن به آن را جاودانه سروده است.
به گفته نوروز برازجانی، این دو دستاورد بزرگ که فرهنگ و تمدن ما بر آنها استوار است تا دورترین نقاط سیاره زمین در اندیشه، زبان و حافظه جمعی انسان تا به امروز برقرار مانده است. از همین رو کتاب بی اشاره مستقیمی بر این زمینه، سخن را با جایگاه سرزمین ایران در میانه چهارپاره جغرافیایی شرق و غرب و شمال و جنوب و چون مکان پیوند آنها، آغاز کرده و سپس نشان داده که در این میانه شهر قزوین نیز با چنین هوشمندی‌ای در تلاقی دو شاهراه اصلی شمالی جنوبی و شرقی ـ غربی داد و ستد آنروز جهان که از میانه ایران گذر می‌کرده و یکی از ارکان اصلی شکل‌گیری شهرها بوده، پهنه خود را گسترده است.
وی افزود: این دو گذر نه‌تنها استخوان‌بندی شهری قزوین را از دیرباز رقم زده و ردپای آن هنوز نیز در میانه شهر قزوین با نام گذر خیابان برجای است، که همین چهارسو ساختار باغشهر دوران طهماسب را نیز رقم زده و این همان چهارسویی است که خاطره قومی ما و تمامی ره‌آوردهای فرهنگی ما نیز برپایه آن شکل گرفته است. طهماسب اول خود هنرمند و حامی هنر بود. البته تاریخ ایران پر از چنین حامیانی است. اما آنچه که او را ممتاز می‌کند دستوری است که به شاعر دربارش عبدی بیگ نویدی شیرازی برای به شعر سرودن طرح باغشهرش می‌دهد و او پنج دفتر شعر که مجموعه آنها را جنات عدن می‌نامد با نظمی که این پژوهش برای نخستین بار آن‌را روشن ساخته پدید می‌آورد.
وی با اشاره به اینکه به گمان ما این یگانه شهری در تمام جهان است که از مزیت جاودانه شدن در سرزمین شعر برخوردار است گفت: خوانش این پنج دفتر شعر به همراه چند سند طراحی شده از شهر قزوین دوران صفوی، به مثابه بن‌مایه پژوهش ما توانست تا طرح این باغشهر را که تنها ته رنگی از آن برجای مانده، آشکار سازد و البته آن چیزی که به ظاهر پایان کتاب را رقم زده برای ما آغازی است.
این محقق، دستگاه نظری و مدلی که کتاب بر آن استوار است را قابل گسترش و پی‌گیری در سایر شهرهای کهن دانست و یادآور شد: امید داریم تا این کتاب مدخلی را برای سایر پژوهشگرانی که به شناخت فرهنگ این سرزمین باور دارند و علاقه‌مندند، فراهم آورده باشد.
وی در پایان گفت: این کتاب به علی‌اکبر دهخدا، هنرمند فرزانه و خردمند جاودانه‌ای که از دل همین شهر سربرآورد و بی هیچ چشمداشتی به کمک غیر، یک تنه کار یک نهاد را برگردن گرفت، پیشکش شده است.
بر اساس این گزارش، توجه بــه بحران سکونت در چند دهه اخیر اندیشمندان رشته‌های معماری و طراحی شهری را بــا طــرح پرسش‌هایی پیرامون شیوه زندگی انسان در بناها و شهرها مواجه ساخته و از این روست که اهمیت پرداختن به مفهوم شهر و چگونگی طرح اندازی پایدارتر آن در جهان امــروز که بنا به گزارش‌های موجود در آینده‌ای بسیار نزدیک با بحران در سکونت مواجه خواهد بـود پژوهشگـران بسـیاری را بـر ایـن امـر سوق داده تا به پدیده شهر و موجودیت تاریخی آن از جهت یافتن الگوهایی نظری و کاربردی برای طرح شهرهای آینده نگاهی دوباره داشته باشند.
جهان امروز بار دیگر به اهمیت گذشته در شکل گیری آینده توجه نشان داده است. از ایــن روست که آموختن از گذشته برای یافتن راه‌های استوارتر سکونت آدمی بر این سیاره، محور اصلی پژوهش در نهادهای بین‌المللی و مطالعات طراحی پایدار در دانشگاه‌ها و مراکــز پژوهشی مختلف جهان شدده است. از این چشم‌انداز توجه آغازین این پژوهش پرداختن به پدیده شهر و چگونگی طرح اندازی پایای آن در سرزمین کهن ایران است.
بررسی فضاهای معماری و طرح‌های شهری در ایران نشان می‌دهد که معماران کهن این سرزمین چه به لحاظ اصول شکلی و چه پاسخگویی به جوانب فنی و محیطی در زمان خود بسیار سنجیده عمل کرده‌اند. اما در چند دهه اخیر و طی گذار از سنت به سوی مدرن شدن سرزمین، رویکردهای صوری، برگرفتگی‌ها و نسخه‌برداری‌های شکلی از دستاوردهای دوران مدرن و به عبارتی واردات مدرنیته توجه به این اصول را به فراموشی سپرده و این در حالی است که تلاش‌های اندکی برای شناخت آنها به عمل آمده است.
بر این اساس پژوهش «بازیابی سازمان فضایی باغ شهر صفوی قزوین؛ از منظر پدیدارشناسی هرمنوتیک» بر بازنـگری مجدد بر اصول، راهکارها و خلاقیت‌های مرتبط با زمان و مکان در طراحی شهرها در سرزمین ایران، پیش از ورود جریان‌های مدرن در تمرین‌های طراحان، تمرکز کرده اسـت.
محدوده اصلی ایـن پژوهش شهر دوران صفوی و موضوع آن اندیشه کردن بر چگونگی سازمان فضایی و خوانش تاریخی طرح شهرهای صفویان با تکیه بر شهر قزوین؛ پایتخت دوم آنان است که در حـال حاضـر تنهـا تهرنگـی از آن بـر میانـه شـهر امـروزی برجـای مانـده اسـت. به گفته اکثر پژوهشگران، طراحان شهری دوران صفویه واپسین نسل خردمندی بودند که به درستی از دستاوردهای دیرینه کهن سرزمین ایران برای بـه اجرا درآوردن آرمان شهرهای خود بهره جسته‌اند. آثار باقی مانده از دستاوردها و ساخته‌های آنان هنوز نیز مایه شگفتی بازدیدکنندگان و الهام بخش معماران بزرگی است که از آنها دیدن می‌کنند. با این وجود ساختار باغ‌شهرهای صفوی هنوز به طور همه جانبه مورد پژوهش قرار نگرفته و همچنان ناشناخته باقی مانده است.
کتاب «بازیابی سازمان فضایی باغ شهر صفوی قزوین؛ از منظر پدیدارشناسی هرمنوتیک» توسط شرکت بین‌المللی پژوهش و نشر یادآوران با شمارگان هزار نسخه به قیمت 94 هزار تومان در جلد شومیز با قیمت 68 هزار تومان چاپ و به بازار نشر عرضه شده است.
نظر شما