فرهنگ امروز/ بابک احمدی:

　در حالی که انتظار می‌رفت انتخاب دبیر سی‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در ادامه رویکرد سه سال گذشته و انتصاب حداقل دو ساله دبیران پیگیری شود، به نظر می‌رسد شهرام کرمی پیش‌بینی دیگری در سر دارد و نباید چشم‌انتظار ادامه فعالیت فرهاد مهندس‌پور برای دومین سال پیاپی بود. این تصمیم زمانی جدی‌تر به نظر می‌رسد که حواشی ایجاد شده برای دوره گذشته جشنواره را از نظر بگذرانیم و از سوی دیگر آخرین اظهارات مدیرکل هنرهای نمایشی را پیرامون انتخاب دبیر مرور کنیم.

مدیرکل هنرهای نمایشی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا با تایید عملکرد دبیران جشنواره‌های گذشته از حضور قطعی مرضیه برومند در مقام دبیر جشنواره تئاتر عروسکی خبر داده است اما نکته اینجاست که در مورد انتخاب و معرفی دبیر جشنواره تئاتر فجر اظهارنظر جدی ندارد: «همه این جشنواره‌ها در سال گذشته دبیران با تجربه‌ای داشتند و اتفاقات خوبی در آنها رخ داد، بنابراین می‌توان ابتدا یک ارزیابی داشت و بعد، از مشاوره هنرمندان درباره کیفیت و نحوه برگزاری این رویدادها و همچنین تاثیر برگزاری آنها بهره برد تا براساس نظر هنرمندان برای تعیین دبیر جشنواره‌ها تصمیم‌گیری کرد. مبنای من از ابتدا همین بود که به همین شکل عمل کنم و با توجه به اینکه فرصت زیادی نداریم، تمام تلاش خود را می‌کنم که دبیران حداکثر تا هفته اول اردیبهشت‌ماه معرفی شوند.»

کرمی در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید: «درحال حاضر هم هرکدام از دبیران دوره‌های قبل جزو گزینه‌ها برای دوره جدید هستند ولی نگاهم بر این است که می‌توان به گزینه‌های متفاوت هم فکر کرد تا به یک نتیجه برسیم.»

حالا وارد هفته اول اردیبهشت یعنی موعد مورد نظر مدیرکل هنرهای نمایشی شده‌ایم ولی مساله این است که آیا کرمی ظرف مدت کوتاهی که از حضورش در اداره کل می‌گذرد موفق به ارزیابی دقیق جشنواره‌ها و مشورت با هنرمندان و انتخاب دبیر شده است یا خیر؟

در همین حال طرح دو پرسش نیز ضروری به نظر می‌رسد، آیا اداره‌کل هنرهای نمایشی اهمیتی برای برگزاری نشست آسیب‌شناسی جشنواره با حضور کارشناسان قائل است یا خیر؟ و اگر چنین نظری دارد آیا رسانه‌ها در این امر محرم شناخته می‌شوند؟ و دیگر آنکه چرا دبیران جشنواره‌ها ظرف چندسال گذشته هیچگاه خود را موظف به پاسخگویی در قبال عملکردشان ندیده‌اند؟

سعید اسدی در قامت دبیر جشنواره تئاتر فجر دوبار از مهدی شفیعی، مدیرکل سابق هنرهای نمایشی حکم گرفت. یکی ٨ اردیبهشت ٩٤ و دیگری بلافاصله پس از پایان جشنواره در تاریخ ١٢ بهمن ٩٤ که این رویکرد موجب می‌شد امکان بهتری برای برنامه‌ریزی به ویژه در زمینه دعوت از گروه‌های بین‌المللی و پیش‌بینی‌های ضروری برای حضور گروه‌های با کیفیت ایرانی در اختیار داشته باشد. اما دو جشنواره برگزار شده به دبیر اسدی نیز مثل بیشتر رویدادهای داخلی بری از ضعف و انتقاد نبود. حضور کم تعداد گروه‌ها و هنرمندان با کیفیت تئاتر ایرانی به همراه ضعف جدی جشنواره در دعوت از گروه‌های شناخته شده بین‌المللی از جمله مسائل پررنگ دو دوره حضور اسدی بود اما او هیچگاه به برگزاری نشست رسانه‌ای آسیب‌شناسی بعد از جشنواره تن نداد.

اما اسدی در دومین سال حضورش به عنوان دبیر مهم‌ترین رویداد نمایشی ایرانی، مدتی بعد از پایان جشنواره سی‌وپنجم در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس (در مقام داور جشنواره تئاتر بسیج) درباره ادامه کار خود توضیح می‌دهد: «فکر می‌کنم فرصت به دیگران داده بشود بهتر است تا آنها با حال و هوا و نفس تازه‌تری ادامه دهند.» او در بخش دیگری از اظهارات خود می‌گوید: «بخشی از وقت من مصروف به این می‌شد که در گذشته چه اتفاقی افتاده است، من جواب خیلی نقدها را ندادم آنها حتی مرا متهم کردند که در سکوت کار می‌کنم درحالی که من می‌شنوم و تفکر می‌کنم. شما فکر کنید برای هماهنگی یک سفر خانوادگی ما چقدر کار داریم وای به حال برگزاری فستیوال بین‌المللی برای یک هنر زنده با همه ویژگی‌هایش.»

این مدرس دانشگاه در ادامه از معضلی پرده برمی‌دارد که رفع آن تنها یک راه دارد و آن «پاسخگویی» در قبال شبهات، نظرها و نقدهای به وجود آمده است. او بیان می‌کند: «این چند روز در فضای مجازی نوشته‌هایی دیدم که افسوس می‌خورم کاش چند سوال از من پرسیده بودند(!) و بعد چیزی می‌نوشتند. ما مبرا از خطا و اشتباه نیستیم نقدها را هم می‌شنویم حتی اگر لازم باشد از کسی عذرخواهی هم می‌کنیم، فضای اخلاقی و روانی تئاتر ما اصلا خوب نیست و اینطور شده که آدم‌ها در سلسله مراتب خود قرار نمی‌گیرند یک عده هم موج سوار هستند و در مسیر قرار می‌گیرند من هیچ‌وقت عصبی عاطفی با دیگران مواجه نمی‌شوم، جواب خیلی‌ها را با طرح درست می‌دهم.» اتفاقی که حداقل در مورد رسانه‌ها هرگز رخ نداد. فرهاد مهندس‌پور، دیگر گزینه دبیری جشنواره تئاتر فجر ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ از شفیعی حکم گرفت و ظاهرا این‌بار بررسی‌ها تا حدی به‌طول انجامید. با حضور فرهاد مهندس‌پور در زمینه دعوت از گروه‌های خارجی نسبت به گذشته کیفیت بهتری در جشنواره حاکم شد، گرچه فعالیت بخش بین‌الملل دوره سی‌وششم نیز از انتخاب دیرهنگام دبیر این بخش رنج کشید. مهندس‌پور در مقایسه با سعید اسدی در زمینه برقراری ارتباط صحیح با رسانه‌ها و پاسخگویی به خبرنگاران امتیاز به مراتب بالاتری دریافت کرد اما او نیز بعد از پایان جشنواره برنامه‌ای برای برگزاری نشست آسیب‌شناسی نداشت.

با مرور زمان‌بندی صدور حکم دبیران جشنواره‌ها در سال‌های پیش از دوره سی‌وسوم نیز با دو نکته مواجه خواهیم شد؛ اول انتخاب دیرهنگام دبیر و دوم، انتخاب شخصی غیرمرتبط که در یک مورد-انتخاب اسماعیل عالیزاد به عنوان دبیر سی‌ودومین دوره- با واکنش جدی کارشناسان و رسانه‌ها مواجه شد.

برای مثال رحمت امینی، دبیر سی‌امین دوره جشنواره تئاتر فجر در نشست رسانه‌ای خود گفته است: «با توجه به زمان کمی که پس از پذیرفتن این مسوولیت داشتم، تصمیم گرفتم برای اجماع تمام آنچه در تئاتر کشور می‌گذرد، از حق خودم برای اضافه کردن تئاترهایی که بازمانده‌اند استفاده کنم. به همین خاطر از همه هنرمندان خواستم کارهای خود را برایم بفرستند.» بنابراین در موقعیت کنونی و برای تکرار نشدن اتفاقات تلخ گذشته در زمینه برنامه‌ریزی بهتر جشنواره تذکر دو نکته بسیار ضروری به‌نظر می‌رسد؛ نخست اینکه به تعویق افتادن روند انتخاب و معرفی دبیر سی‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر قطعا آثار منفی بعدی را در پی خواهد داشت. دوم؛ اداره کل هنرهای نمایشی باید برای برپایی نشست‌های آسیب‌شناسی فکر عملیاتی جدی داشته باشد. گرچه از حضور شهرام کرمی در اداره کل هنرهای نمایشی هنوز چند ماه بیشتر نگذشته اما چراغ‌ خطر نابسامانی در هنرهای نمایشی به سرعت روشن می‌شود.

جلوی بحران را امروز بگیریم رحمت امینی

در بحث معرفی به موقع دو نکته وجود دارد که ایجاب می‌کند در معرفی و انتخاب دبیر سرعت عمل به خرج دهیم. اول جریان ارتباطات بین‌المللی است.

برای مثال در دوره‌ سی‌ام وقتی با چند چهره برجسته تئاتری کشورهای دیگر برای حضور و اجرا در ایران به نتیجه رسیدم، متوجه شدم برنامه‌های این گروه‌ها دو یا سه ساله بسته می‌شود. بنابراین اگر قرار است در دنیا سراغ اتفاق‌های خوب برویم باید سریع‌تر با هنرمندان و کمپانی‌های صاحبنام وارد مکاتبه شویم. همین روند در زمینه گروه‌های داخلی و آماده شدن آنها برای حضور در جشنواره هم صدق می‌کند.

الان دیگر دوران سابق نیست که هر زمان دل‌مان خواست به بازیگر پیشنهاد دهیم. اگر من کارگردان برای اجرا در سال آینده برنامه داشته باشم لازم است مکاتباتم را از همین امسال شروع کنم تا فرآیند انتخاب و تمرین و باقی موارد دقیق و جدی پیش برود. سال‌های اخیر در زمینه حضور گروه‌های تئاتر استان‌های کشور و گروه‌های مناطق مختلف هم با مسائلی مواجه بودیم. این گروه‌ها بعضا گلایه داشتند که چرا انتخاب براساس تماشای فیلم اجراها صورت می‌گیرد یا عدالت رعایت نمی‌شود.

برای سامان دادن به مواردی از این دست هم نیاز است دبیر سریع‌تر وارد عمل شود. معتقدم ما باید برای جشنواره‌ها برنامه‌های حداقل دو ساله داشته باشیم که به نظرم شهرام کرمی با توجه به آگاهی نسبت به این قضیه با درایت عمل خواهد کرد. دبیر جشنواره سی‌ام تئاتر فجر

روزنامه اعتماد