به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ کار کودکان در کشورهای مختلفی مورد سرزنش واقع شده است، اما در ایران به دلیل فقر و نبود آگاهی لازم هنوز بسیاری از کودکان هستند که به کارهای سنگین می‌پردازند. البته مبارزه با کار کودک در ایران نیز یکی از مسائل جدی در حوزه‌ حقوق کودکان است که توفیق آن علاوه بر مبارزه با فقر، جنگ و تبعیض طبقاتی در گرو مشارکت نهادهای عمومی، مسئولیت‌پذیری و آگاهی همه‌ سطوح جامعه، افزایش دانش فنی متخصصان و فعالان مربوطه به ویژه نهادهای سیاست‌گذار، قانون‌گذار و جامعه‌ مدنی است. قطعا در ایران تا چند دهه پیش، کار کودکان در کنار والدین‌شان زمینه‌ای برای جامعه‌پذیری، اجتماعی شدن و آمادگی‌ آن‌ها برای ورود به زندگی بزرگسالی تلقی می‌شد؛ ولی با تحولات اجتماعی موجود در چند دهه اخیر و قرار گرفتن جامعه در مسیر توسعه، کودکان به منظور ورود به زندگی بزرگسالی نیازمند فراگیری علم و دانش هستند.

علیرغم تلاش‌های جهانی و تصویب اسناد بین‌المللی در مبارزه با کار کودک و اجماع عمومی در پیوستن به مقاوله‌نامه‌های 137 و 182 سازمان بین‌المللی کار، هنوز 218 میلیون کودک بین 7 تا 17 ساله در سراسر جهان مشغول به کارند. 152 میلیون نفر از آنان قربانی کار کودک محسوب می‌شوند و 73 میلیون نفر درگیر کارهای مخاطره‌آمیز و خطرناک هستند. مبارزه با کار کودک در ایران نیز از مسائل جدی در حوزه حقوق کودکان است که مبارزه با آن در گرو مشارکت نهادهای عمومی، مسئولیت‌پذیری و آگاهی همه سطوح جامعه، افزایش دانش فنی متخصصان و فعالان مربوطه به ویژه نهادهای سیاست‌گذار، قانون‌گذار و جامعه مدنی است.

کتاب «کار کودک در ایران» در بخش‌های مختلف به حقوق اجتماعی کودکان کار، تعاریف، شکل‌ها و دلایل، بدترین اشکال کار کودکان، دلایل و وابسته‌های کار کودک، دلایل کار کردن کودکان، تحصیل و کودکان کار، ممنوعیت کار کودکان در اسناد بین‌المللی و قوانین ملی، گام‌های مبارزه با کار کودک، اقدامات دولت‌ها، اقدامات سازمان‌های کارفرمایی، اتحادیه‌های تجاری سازمان‌های غیر دولتی و کودکان و چالش مبارزه با کار کودکان در ایران و پیشنهاداتی برای حذف کار کودک می‌پردازد.

چه تعریفی از کار کودکان وجود دارد؟
اصطلاح «کار کودکان» اغلب به عنوان کاری تعریف می‌شود که کودک را از دوران کودکی، توانایی بالقوه و شان و جایگاهش محروم می‌کند و برای رشد جسمی، روانی و اخلاقی وی مضر است. یکی از نکات جالب کتاب نگاهی است که کتاب به کودکان کار در طول تاریخ داشته است و در این باره می‌گوید: «در دنیای باستان، کودکی از جایگاه مجزایی برخوردار نبود و شرایط ویژه و تفکیک شده‌ای ویژه تفکیک شده‌ای برای دو قائل نبودند. با کودکان همانند بزرگسالان رفتار می‌شد و از نظر حقوقی نیز جایگاهی برای آن‌ها وجود نداشت. سراسر تاریخ و در همه تمدن‌ها ردپای ظلم علیه کودکان را می‌توان دید. پس از عصر روشنگری و با ظهور علوم تجربی و با فعالیت‌های نسلی از علما که به مطالعه و مشاهده عینی دوران کودکی پرداختند، این دوره سنی به تدریج به عنوان دورانی با نیازها و توانمندی‌های خاص و متفاوت از بزرگسالی مطرح شد.

از ایام قدیم هم‌پای بزرگسالان کار می‌کردند و وظایفی بر عهده داشتند و مکلف به انجام آن بودند. در خانه اموری بر عهده داشتند، در کشاورزی مشارکت می‌کردند و از همان سنین اولیه، صنعت‌گری را می‌آموختند. تا اواخر قرن هفدهم به این به این فعالیت‌ها خیلی اهمیت داده نمی‌شد و درباره این‌که آیا کودکان نقش مهمی در اقتصاد دارند یا خیر نیز گفتگویی صورت نمی‌گرفت، اما مطرح شدن کارکودکان به عنوان مسئله اجتماعی را برخی نتیجه انقلاب صنعتی می‌دانند. وقتی دستگاه‌های صنعتی و کارخانجات در پایان قرن هفدهم در انگلستان و بعدتر در آمریکا وارد حوزه تولید شد، نیاز به نسل جدیدی از نیروهای کار با مهارت‌های کمتر و دستمزد پایین‌تر به خدمت تولید انبوه درآید احساس شد. در نتیجه کودکان وارد بازار کار شدند.»
 

در این کتاب به پاسخ‌هایی به پرسش‌هایی درباره رفع معضلات کودکان کار داده شده و یکی از آن‌ها این است آیا تحصیل اجباری معضل کار کودک را حل خواهد کرد؟ برخی بر این عقیده هستند که آموزش اجباری و همگانی برای همه کودکان عملا می‌تواند معضل کار کودک را حل کند. طرفداران این دیدگاه با اشاره به گذشته بیان می‌کنند از قرن نوزدهم وضع قوانین کار کودک مبنی بر گذراندن دوره آموزشی مقدماتی تا سن خاص و شرط تکمیل این دوره جهت پیش‌نیاز استخدام در کشورهای صنعتی، باعث ارتباط بین کار و تحصیل شد. مایرون وینر و سایر افرادی که چنین دیدگاهی داشتند بیان کردند که گسترش آموزش همگانی با بودجه دولت در اروپا، آمریکای شمالی و ژاپن قدرتمندترین ابزار برای حل معضل کار کودک بوده است. به اعتقاد وینر هیچ کشوری بدون اجباری کردن تحصیل نمی‌تواند با موفقیت به معضل کار کودک خاتمه دهد. تا زمانی که مدرسه رفتن کودکان اجباری نشود، آنان قبل از سن مجاز وارد بازار کار می‌شوند.

سیاستگذاران در بسیاری از کشورها بر این عقیده‌اند که آموزش اجباری برای حذف انواع کار کودک ضروری است.  با این حال بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که تحصیل اجباری خود به تنهایی نمی‌تواند تمام مشکلات اجتماعی و اقتصادی را حل کند، مشکلاتی که سبب می‌شوند کودکان به مدرسه نروند و وارد بازار کار شوند. به عقیده آن‌ها آموزش اجباری امری ضروری است که تنها شرط حل معضل کار کودکان نیست. در این کتاب همچنین سعی شده است به قوانین کار کودک و معرفی نهادهایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند پرداخته شود.

کتاب «کار کودک در ایران» تالیف لطف‌الله محسنی با حمایت انجمن حمایت از کودکان کار در 392 صفحه به بهای 75 هزار تومان از سوی نشر طرح نقد منتشر شده است.