فرهنگ امروز/ محمود فاضلی

محمدحسن  ابریشمی  سال  1318  در تربت حیدریه متولد شد. در 5 سالگی به مکتب آتو (مرحومه بی‌بی‌طاووس علوی طباطبایی) رفته و با  خواندن قرآن و صد کلمه آشنا می‌شود. سال 1334 به همراه یکی از دوستان همکلاسی خود با اجازه رییس دبیرستان قطب و رییس فرهنگ در یکی از اتاق‌های دبیرستان کتابخانه‌ای دایر می‌کند. در رشته پزشکی دانشگاه ملی ثبت‌نام کرده و در پایان ترم اول به دلیل هزینه شهریه به ناچار ترک تحصیل می‌کند. در سال 1341 با موفقیت در آزمون به استخدام بانک کشاورزی  درمی‌آید.  اولین مقالات  خود را تحت عنوان «شعرا و فضلای تربت جام» نوشت که در روزنامه آفتاب شرق در مشهد به چاپ ‌رسید. بنابر اقتضا و طبیعت شغلی به همه روستاهای گستره پهناور تربت‌جام و بخش‌های آن سفر کرد و از شیوه کشاورزی سنتی، آداب و رسوم در نشست و برخاست‌ با روستاییان نکات مهمی فرا می‌گیرد. در سال 1343 ضمن انتقال به بجنورد  طی دو سال از روستاهای مختلف این شهرستان و بخش‌های وسیع آن ضمن ماموریت،  دیدار داشته  و پوشش گیاهی بسیار متنوع،  وضعیت اقلیمی،کشت و کار و  هر آنچه  مربوط به کشاورزی و باغبانی و آب و آبیاری و طبیعت بود،  اطلاعات زیادی کسب می‌کند. در سال 1347 بنابر ترغیب شادروان حسینعلی راشد به تهران آمد، فعالیت خود را در اداره بررسی‌های اقتصادی بانک کشاورزی، بررسی‌های آماری و مطالعه کارها و اطلاعات کشاورزی،  اقتصادی  و تهیه گزارش ادامه می‌دهد.  عنوان رساله لیسانس او «زعفران، طلای سرخ کرانه‌های کویر»  زیر نظر اساتید تاریخ و جغرافیا  دکتر رضا شعبانی و دکتر ایرانپورجزنی بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت. بعد از مدتی یادداشت‌هایی راجع به پیشینه کشاورزی در ایران نوشت و قصدش این بود که درباره تاریخ کشاورزی ایران مطلبی بنگارد  چراکه در این زمینه چنین کتابی وجود نداشت که پاسخگوی کشاورزی ایران باشد. 
در سال 1362 کتاب «زعفران طلای سرخ حاشیه کویر» را در 308 صفحه می‌نویسد که از حمایت‌های معنوی و تشویق‌های سیدمحمد سلامتی وزیرکشاورزی وقت برخوردار می‌شود. در سال 1363 تالیف کتاب «شناخت زعفران ایران» را به اتمام می‌رساند که سیدمحمدعلی جمال‌زاده و ایرج افشار تقریظ‌هایی شوق‌انگیز بر آن می‌نویسند. جمال‌زاده از این کتاب چنین یاد می‌کند: «کتاب شناخت زعفران ایران، هرکس را متعجب و متحیر خواهد ساخت، چون موضوع کتاب بسیار آموزنده و بی‌نظیر است…»  ایرج افشار نیز در رابطه با کتاب می‌گوید:«خوشبختانه مولف این کتاب توانسته  براساس مدارک متعدد مقام زعفران،گیاه پیازی کوچک و کم‌ زندگانی را  در کشاورزی و بازرگانی و پزشکی نشان دهد و از نظر فرهنگی و مدنی بسیاری از اطلاعاتی که  جای جای در مآخذ تاریخی و جغرافیایی قدیم آمده، گرد آورد و ما را از نکته‌های دلپسند برخوردار سازد…» 
 در فاصله سال‌های 1363 تا 1365 در اداره آمار و بررسی‌های اقتصادی بانک کشاورزی پیش‌نویس کتاب «شناخت تاریخی پسته ایران» را در 876 صفحه آماده می‌کند و به این منظور به همه مناطق پسته‌خیز گذشته و کنونی ایران سفر کرده و با استفاده از صدها مأخذ مناطق مستعد پسته‌کاری در ادوار کهن را معرفی کرد.
کتاب «پسته ایران، شناخت تاریخی»  در سال 1373 توسط مرکز نشر دانشگاهی منتشر و برنده جایزه کتاب گزیده سال شد و 4 هزار نسخه آن به سرعت به فروش رسید. دکتر عبدالحسین زرین‌کوب طی شرحی با  عنوان «تقریظ» نوشته‌اند:«تحقیقی که همت و پشتکار و دقت و کنجکاوی آقای محمدحسن ابریشمی آن را به صورت کتابی در باب پسته و مسائل مربوط به آن سامان داده،کاری راهگشا، پیشاهنگ  و در نوع خود بی‌سابقه است.  سال‌هاست که من کار این پژوهنده خودآموخته و کنجکاو و فروتن را با نظر تحسین و علاقه دنبال کرده‌ام و همت تزلزل‌ناپذیر و حوصله بی‌ملال او را در راه تحقیق پایندان صحت و دقت کارهای او (در حد وسایل و امکانات بیش و کم محدودی که در دسترس داشته‌ است) یافته‌ام …»  سال 1365 به  خواست و اصرار خود از بانک بازنشسته می‌شود و با عضویت افتخاری در شورای نویسندگان به نوشتن مقاله در مجله بانک ادامه داده و ده‌ها مقاله با موضوعات مختلف و سرمقاله‌های نوروزی و غیر آن را به نگارش درآورده است. ابریشمی سال 1374کتاب «زعفران ایران/ شناخت تاریخی و فرهنگی وکشاورزی« را در 840 صفحه تالیف می‌کند که از جانب دکتر عبدالحسین زرین‌کوب؛ به جای «یک رساله دکترا در ادبیات فارسی» پذیرفته شد که متن آن در پیشگفتار همان کتاب(انتشارات آستان قدس 1376) به چاپ رسیده است. داوری استاد زرین‌کوب به این اثر پژوهشی  اعتبار ویژه‌ای می‌بخشد. در سال 1382«تاریخچه بانک کشاورزی ایران» را به مناسبت هفتادمین سال تاسیس  بانک کشاورزی  می‌نویسد.
در پی آن به پژوهش‌های خود درباره زعفران ادامه داده که حاصل آن در کتاب «زعفران از دیرباز تا امروز» در 890 صفحه  در  سال 1383توسط  انتشارات  امیرکبیر منتشر شده و جایزه  جشنواره فردوسی دانشگاه مشهد را از آن خود کرد.  ابریشمی برای این کتاب  از دل و جان و مال مایه گذاشته و تمام توان خود  را به کارگرفته و اثری قابل ستایش عرضه کرده است. نویسنده برای تدوین و تکمیل این کتاب به بیش از 800 کتاب و رساله و مقاله مراجعه کرده و حتی از نقد و بررسی این کتاب‏ها و نیز سنجش میزان درستی و نادرستی آن غافل نبوده و بنای کار خود را بر پایه متقن‏ترین و دقیق‌ترین اطلاعات موجود قرار داده است. ابریشمی، افزون بر تالیفات مستقل بیش از یکصد و بیست مقاله پژوهشی در مجلات  علمی و مجله بانک کشاورزی منتشر کرده که حاصل عمری  کوشش‌های مستمر  مطالعاتی  اوست.

روزنامه اعتماد