به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ قطب علمی شعرپژوهی فرهنگ عامه‌ دانشگاه شیراز  جلسه‌ای را با عنوان «شعرپژوهی عامه با نگاهی به بومی‌سروده‌های ایران» برگزار کرد. این برنامه که در دو بستر اسکای‌روم و آپارات و به صورت برخط پخش می‌شد با حضور حسن ذوالفقاری و کاووس حسن‌لی، دو تن از عامه‌پژوهان معاصر به بررسی این موضوع پرداخت. میزبان برنامه با اشاره به این موضوع که یکی از درخشان‌ترین و کم‌تکلف‌ترین بخش‌های ادبیات فارسی ادبیات مردم است و این نوع از ادبیات بدون تصنع در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد و نتیجه تجربه مستقیم مردم از زندگانی و برخورد آن‌ها با موقعیت‌های مختلف است، به معرفی مهمان جلسه پرداخت. حسن ذوالفقاری استاد دانشگاه تربیت‌مدرس است و تالیفات متعددی در حوزه ادبیات عامیانه دارد. کاووس حسن‌لی نیز شاعر، پژوهشگر و استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز است.

کاووس حسن‌لی در آغاز به بیان توضیحاتی درباره ادبیات عامیانه و فعالیت‌های حال حاضر در این حوزه پرداخت و گفت: در جای‌جای این سرزمین پهناور و مینوی شعرها، قصه‌ها، مثل‌ها و... وجود دارد که هرکدام بخشی از اندیشه و فرهنگ این مردم را بازنمایی می‌کند. ادبیات رسمی کشور ما با همه ارزش‌های انکارناپذیرش ادبیاتی نخبه‌گرا بوده است. این ادبیات ادبیاتی فاخر و مزین است. اما ادبیات غیررسمی از دل مردم جوشیده و در بند تزیین نبوده است. این بخش از ادبیات به دلیل غیررسمی بودن همیشه به حاشیه رانده شده است و به آن توجه چندانی نشده است.

وی افزود: در سال 1396 طرحی را تدوین کردیم که «شعرپژوهشی فرهنگ عامه» نام گرفت. هدف از این طرح‌نامه ایجاد و تاسیس یک قطب علمی در دانشگاه شیراز برای تحقیق در موضوعات فرهنگ عامه بود. پیگیری‌های ما به نتیجه رسید و توانستیم این قطب را تاسیس کنیم. حسن ذوالفقاری نیز در این کار با ما همکاری کرد.

حسن‌لی ادامه داد: ‌ما بستری را در فضای مجازی طراحی کرده‌ایم تا پژوهش‌گران بتوانند سروده‌های بومی را در آن بارگذاری کنند و در آینده بتوانیم بانک سروده‌های محلی را ارائه دهیم. هم‌زمان با این برنامه، نشست‌هایی ماهانه با موضوع ادبیات عامیانه اجرا خواهد شد. یکی دیگر از فعالیت‌های ما برنامه‌ای ملی است که برای تدوین و انتشار سروده‌های بومی ایحاد شده است. این طرح با همکاری پژوهشگران محترم ادبیات عامیانه در حال اجرا شدن است. نتیجه این پژوهش قرار است در قالب کتاب‌های گوناگون که قالبی مشترک دارند، منتشر شوند. با هرکدام از این کتاب‌ها مجموعه موسیقی‌ها و خوانش‌های سروده‌های بومی آن ناحیه نیز منتشر شود. نشر خاموش نیز عهده‌دار این کار شده است.

وی در پایان گفت: در همین مدت کوتاه با پانزده پژوهشگر مذاکره کردیم و قراردادی برای همکاری نوشته شده است. برخی از این آثار در حال آماده‌سازی برای چاپ است. گیلان، بوشهر، کرمان، آذربایجان شرقی و غربی، ایلام، سمنان، خوزستان، هرمزگان و... از مناطقی است که در این طرح در حال بررسی هستند.
 
سخنران دوم برنامه، حسن ذوالفقاری بود که به جنبه‌های مختلف ادبیات عامیانه پرداخت و گفت: ادبیات عامیانه پیش از ادبیات رسمی وجود داشته است. چه‌بسا که زیرساخت‌های ادبیات رسمی ما همین ادبیات مردم باشد. این بخش از ادبیات ما به دلیل شفاهی بودن و مکتوب نشدن، بسیار از بین رفته است. بخش‌هایی که از این نوع ادبیات به دست ما رسیده است، ارزش بسیار زیادی دارد. در آینده این احتمال که بسیاری از این‌ها نابود شود هم وجود دارد. چراکه ارتباطات در گذشته شفاهی بود، اما امروزه اغلب این ارتباطات قطع شده است. به همین دلیل نسل جدید گنجینه‌هایی که پدران با خودشان داشته‌اند را نمی‌شنوند. ما نمی‌دانیم چقدر از این مثل‌ها امروزه میان مردم ردوبدل می‌شود.

سروده‌های بومی اشعاری هستند که در مناطق مختلف ایران رواج دارند. برخی از این سروده‌ها شاعران مشخص دارند. یعنی در کنار زبان رسمی فارسی اشعاری را با زبان محلی خودشان سروده‌اند. بخش دیگر این اشعار شاعر مشخص ندارند. این شعر را فردی نامشخص سروده و بعد بین مردم رایج شده است. هر دو گونه‌ سروده‌ها اهمیت خاص خودشان دارند. معمولا آن‌هایی که شاعران مشخص دارند، کمتر از بین رفته‌اند. درباره نوع دوم باید گفت بعضی از مستشرقان آن‌ها را جمع‌آوری کرده‌اند. اما پژوهش‌هایی در این حوزه توسط پژوهشگر ایرانی کمتر انجام شده است.

ذوالفقاری ادامه داد: یکی از وظیفه‌های ما به عنوان معلم، دانشجو یا پژوهشگر درباره این موضوع ثبت و ضبط این آثار است. یکی از اقدامات مهم در این حوزه همین تاسیس قطب شعرپژوهی فرهنگ عامه است. در صورت‌های اولیه، ضبط صدای، پیاده کردن، آوانگاری، موضوع بندی و طبقه‌بندی یکی از راه‌های ثبت و ضبط ادبیات عامیانه است. البته مجری این کار باید فرق بین ادبیات رسمی و ادبیات عامیانه را بداند تا به‌اشتباه ادبیات رسمی را به جای سروده‌های بومی صبط نکند. در سطح پیشرفته فعالیت‌هایی که در قطب شعرپژوهشی فرهنگ عامه انجام می‌شود می‌تواند الگو و سرمشق باشد.

وی افزود: ادبیات عامیانه ما تنها به ایران محدود نمی‌شود. بخش اعظم این ادبیات در کشورهایی مانند افغانستان، تاجیکستان، منطقه ماوراالنهر و... رواج دارد. این اطلاعات را باید با فناوری‌های جدید جمع‌آوری کرد و سامان داد. سروده‌های محلی و بومی مخزن برداشت‌های فرهنگی، تاریخی، جامعه‌شناسی و روانشناسی است. وقتی این اشعار را نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم این اشعار وجوه مختلف زندگی مردم را در بر می‌گیرد. کاشت و برداشت محصول، عروسی‌ها، زمان استراحت، خواباندن بچه، آیین‌ها و آمدن فصل‌ها، رفتن به جنگ، ماه‌های قمری... از جمله این وجوه است. مطالعات فرهنگی درباره جامعه ایرانی بدون مطالعه این سروده‌ها کامل نخواهند شد.