به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ مراسم بزرگداشت منوچهر مرتضوی، حافظ پژوه برجسته و استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز شامگاه چهارشنبه، ۳۰ مهر در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

در اين مراسم مهدي محقق گفت: سال گذشته زمانی که به کارنامه انجمن نگاه کردیم، در لیست دانشمندان که بزرگداشت گرفته ایم، ۱۷ نفر اهل آذربایجان بودند که تعداد این مجالس امسال به بیست مجلس رسید.


رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به خدمات آذربایجانی ها اشاره کرد و افزود: آذریایجانی ها مشتاق زبان و ادب فارسی بودند و در رأس آنها آیت الله مدرس تبریزی خیابانی که فرهنگ های بسیار از جمله دایرة المعارف «قاموس المعارف» نوشته و یک فصل آن درباره دستور زبان فارسی است. در کنگره ای که در تبریز برگزار شد استادان متذکر شدند که ترک ها به زبان و ادب فارسی علاقه دارند. آیت الله سبحانی در مقدمه قاموس المعارف نیز این نکته را ذکر کردند.

دکتر محقق در پایان گفت: زمانی که مرتضوی دوره دکتری را سپری می کرد، در تاریخ و ادبیات هم اشراف داشت. وقتی در دانشگاه تبریز تدریس می کرد آثار متعددی از ایشان چاپ شد و به همین دلیل این موضوع را واجب دیدیم در این جلسه ذکر خیری از ایشان به میان بیاید.

سپس کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی استاد مرتضوی را از چهره های خدوم به زبان فارسی دانست و گفت: استاد مرتضوی نام مردِ ادب ایران را با خود به همراه دارد و جاودانه باقی خواهد ماند. او در ادبیات فارسی متبحر بود و آثار گرانبهایی را پدید آورد. این استاد فرزانه در ضمن چهره مظلومی بود. او در عهد خود مورد ستم قرار گرفت به این دلیل که با تفکر علمی توانست در برابر کژاندیشی بایستد و از انصاف علمی خارج نشود.

وی ادامه داد: بنا به توصیه مرحوم افشار فرزند او، مجموعه کتابخانه این استاد به مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی هدیه شد و حال مجموعه های این مرکز به ۸۲  مجموعه رسیده که چنین گنجینه ای بی سابقه است. کتابخانه ایشان شامل ۳۲۴۰ کتاب بود که اکنون مورد استفاده  پژوهشگران و استادان است و مجموعه ای از مقالات را به افتخار این استاد فرزانه منتشر کرده ایم.

به گفته بجنوردی، تجلیل از مرحوم مرتضوی یک وظیفه ملی است. تعداد اندکی چون ایشان پاسداران زبان و ادب فارسی هستند و ما تداوم هویت ملی را مدیون این استادان هستیم که با زبان علم عرضه کردند.

در ادامه فیلمی از دکتر فتح الله مجتبایی درباره منوچهر مرتضوی به نمایش درآمد که دکتر مجتبایی در این فیلم به سابقه آشنایی خود با مرحوم استاد مرتضوی، طرز سخن گفتن، فروتنی و حس ایران دوستی آن استاد فقید اشاره کرده بود.

چسباندن برخی ابیات به عرفان حافظ

دکتر اصغر دادبه، حافظ پژوه و عضو هیأت علمی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی نیز در این مراسم درباره دکتر منوچهر مرتضوی گفت: درباره این مرد بزرگ واقعاً باید گفت «از شمار دوچشم یک تن کم/ و از شمار خرد هزاران بیش» و ما امیدواریم جای هریک از این ها را ده ها فرد دیگر بگیرد. زمانی که دو اثر این استاد را درباره فردوسی و حافظ می خواندم متوجه شدم او فرهنگ، معنویت و دوستی را فریاد می زند.

وی افزود: دکتر مرتضوی در کتابی که برای حافظ تألیف کرده به این موضوع پرداخته كه آیا عشق مجازی وجود دارد یا خیر و او اثبات کرده موضوعی به نام مجاز در عشق وجود ندارد. در حقیقت شعر حافظ تأثیرگذار و زیباست و از نگاه زیبایی شناسی باید آن را بررسی کرد. زمانی که ابیات را طبقه بندی می کنیم، بعضی از این ابیات به آسانی در طبقه بندی عرفانی قرار می گیرد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: عشق در هر حال پاک و مقدس است و آنچه پاک نیست نفس پرستی است. نسبت تباین علم و جهل را می توان در نسبت عشق و نفس پرستی دانست. عشق نتیجه ادراک و علم است.

منیره پویای ایرانی، استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز و از شاگردان مرحوم مرتضوی در این نشست بیان کرد: استاد مرتضوی در پس واژه ها در پی راه نارفته و در پی طرحی نو بود. در کتاب جهان بینی و حکمت مولانا این گونه می گوید اگر امیدی به مقصد بزرگی باشد باید راهی نو برگزینیم و بگذاریم رهروان شاهراه ها پیش تازند. وقتی با دید نمادین می نگریم به نشانه های وجه تمثیلی برون سویی و هم درون سویی در آثار استاد پی می بریم. برون سویی زبان شیرین استاد و در بخش درون سویی انسجام اندیشه استاد است که نشانه ای بارز در تمثیل است.

وی افزود: در آخرین اثر استاد قرائن بسیار مشهود است هرچند این اثر مشهود است. در زمره تفکر استاد این نکته جلوه خاصی دارد که باید به درک ناشناخته ها رسید. استاد در منظومه خود در لایه های بیرونی توقف نمی کند و با تعمق در ژرفای انسانی از هنر سخن می گوید. حاصل آن تحمل حکیمانه است که باید شیفته اسطوره شد. روی دیگر این مقوله را به این صورت باید در کتاب «مسائل عصر ایلخانان» مشاهده کرد که استاد در آن به موازات لایه های تاریخ به آنچه تاریخ مدون است، دست می یابد.

به گفته این پژوهشگر، سیر تفکری استاد مرتضوی تنها تاریخ، اسطوره و حکایت نیست و گاه وارد حدود عرفان و اسلام می شود و از هست های حقیقی راز می گشاید. وقتی با دیده تامل به آثار استاد می نگریم به نشانه خاصی می رسیم که شاید بتوان آنها را اندوه گسترده تأویل کرد که اشتمال بر دیروز،

متأسفانه این روزها با تنزل مجلات مواجه هستیم. افرادی کتاب یا مقاله ای می نویسند و خود را مرجع می شناسند. برخلاف انتظار این روزها مجلات وسیله ای برای استادسازی شده است و مجلات علمی و ادبی هر نوشته ای را چاپ می کنند غافل از اینکه – چه جاهلاً و چه عامداً – تفاوتی با یک روزنامه ندارند

امروز و فردا دارد. استاد به انسان غریب در وطن می پردازد. شخصیت استاد نمونه تفصیلی است از صاحب اندیشه ای که به جوهر تاریخ در معنای گسترده آن و حوزه عمیق انسانی باعث شده که استاد به تأویل مجهز شود.

حجت الاسلام و المسلمین محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری نیز با حضور در این مراسم با اشاره به خدمات دکتر منوچهر مرتضوی به بیان خاطراتی درباره وی پرداخت.

آخرین سخنران این مراسم دکتر توفیق سبحانی، معاون علمی – پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی بود. وی در این مراسم با بیان اینکه این بزرگداشت باید در زمان حیات استاد مرتضوی برگزار می شد، گفت: در سال ۱۳۷۸ دکتر محقق از من خواستند که با توجه به دوستی من با استاد برپایی مراسم بزرگداشتی را با ایشان مطرح کنم و زمانی که من به او این موضوع را گفتم استاد گفت من از شما و دکتر محقق سپاسگزارم ولی زمانی بیشتر سپاسگزار خواهم شد که من را از این مراسم معاف کنید.

وی افزود: استاد قریب سی سال خانه نشین بود و در آن سال ها جوانان از نقاط دیگر برای دیدار او می رفتند و از محضرشان بهره می بردند.

سبحانی در ادامه به بیان خاطره ای از منوچهر مرتضوی از زبان مرحوم حسن احمدی گیوی پرداخت و گفت: احمدی گیوی تعریف می کرد زمانی در خدمت استاد فروزانفر بودم استاد فروزانفر فرمود دوره دکتری ادبیات چهار مستخرج دارد که شاخص ترین آنها علی اکبر فیاض، منوچهر مرتضوی و زرین کوب است.

این مولوی شناس با انتقادی از مجلات ادبی که این روزها مطالب کم مایه منتشر می کنند گفت: متأسفانه این روزها با تنزل مجلات مواجه هستیم. افرادی کتاب یا مقاله ای می نویسند و خود را مرجع می شناسند. برخلاف انتظار این روزها مجلات وسیله ای برای استادسازی شده است و مجلات علمی و ادبی هر نوشته ای را چاپ می کنند غافل از اینکه – چه جاهلاً و چه عامداً – تفاوتی با یک روزنامه ندارند.

سبحانی در پایان تصریح کرد: استاد مرتضوی از شب بیدارماندن ها استاد مرتضوی شد و کسانی که می خواهند پا در جای استاد بگذارند، لااقل کارنامه علمی او را بخوانند.

در پایان این مراسم با اهدای لوح تقدیر به خانواده مرحوم دکتر منوچهر مرتضوی از خدمات علمی این استاد فرهیخته تجلیل به عمل آمد.