فرهنگ امروز/ صدرا صدوقی: هیچ شکی در این نیست که آلبرت اینشتین با آثار علمی خود در تکامل علم فیزیک تاثیر بسزایی داشته و با کمک تئوری نسبیت خود، تصویر جهان را از نظر فیزیکی و فلسفی در قرن ما به کلی تغییر داده است. به این جهت تعجب آور نیست که چرا کتاب و مقالات علمی بسیار مفصلی درباره زندگی و آثار فیزیکی و فکری اینشتین برای مطالعه و تحقیق نوشته شده است، ولی متاسفانه به قسمتی از زندگی فکری او یعنی «نظر او درباره مذهب و جوهر احساس مذهبی آفرینش» کمتر توجه شده است. حتی مراجع جدید که درباره زندگی شخصی اینشتین، توسط پسرش، هانس آلبرت نگهداری شده است، به اضافه نامه‌ها و اسناد ناشناخته شده، درباره رابطه اینشتین و مذهب، مطالب قابل توجهی ندارند.

اما چندی است از سوی انتشارات روزنامه اطلاعات چاپ دوم کتاب «اینشتین و مذهب» اثر « پروفسور ماکس یامر» با ترجمه شهرام تقی زاده انصاری روانه بازار نشر شده است.

«یامر» در آلمان متولد شده و در رشته‌های فیزیک و فلسفه در دانشگاه‌های بن و هاروارد تحصیل و تدریس و تحقیق کرده است.

او ابتدا در رشته «طیف‌شناسی مولکولی» تخصص گرفت تا بتواند بهتر مشغول مطالعات اساسی فیزیک شود، سپس تحقیقات وسیعی در باره تکامل و توسعه فیزیک جدید از نظر تاریخی و فلسفی کرد که به زبان‌های متعدد ترجمه شده است.

ماکس یامر در سال۱۹۹۳میلادی بنا به دعوت وزیر فرهنگ براندنبورگ، در خانه «اینشتین» درباره احساس مذهبی «اینشتین» سخنرانی کرد و با تحقیقات بعدی خود درباره «ملازمت تئوری‌های فیزیکی و مذهبی»، آن را به صورت کتاب فعلی در آورد که در نوع خود کم نظیراست.

این کتاب از چند فصل تشکیل شده که عناوین این فصول هرکدام از جذابیت خاصی برخوردارند؛ این عناوین عبارتند از: خلاصه زندگانی آلبرت اینشتین و برگزیده سخنان او، مذهب و علم، علوم طبیعی و مذهب، احساس مذهبی اینشتین، تئوری های فیزیکی اینشتین و خداشناسی و نامه پروفسور وایستکر به ماکس یامر.

اگرچه که این کتاب از زبان آلمانی به فارسی ترجمه شده است، اما دقت مترجم دراستخدام کلمات و نگارش روان او علی رغم دشواری متون آلمانی، موجب شده تا خواننده بتواند فهم بهتری از بیان و کلام مولف این کتاب داشته باشد.

در مقدمه شهرام تقی زاده انصاری (مترجم اثر) آمده است: «کتابی که پیش رو دارید، در نوع خود، یکی از بهترین کتاب‌هایی است که در مورد «اینشتین و مذهب» توسط پروفسور ماکس مایر استاد دانشگاه هاروارد نوشته شده است. شاید وی برای نخستین بار سعی کرده با در نظر گرفتن روابط ریاضی - فیزیک با فلسفه در نتیجه با اراده انسان» و مسئله «خداوند»، ارتباط علم و دین را از نو مطرح سازد.

او ضمن مطالعه و تحقیقات بسیار در مدارک جدید، مسائل خوبی را در زندگی اینشتین مطرح و شرح کرده است. ولی متأسفانه با اینکه وی حدود ۱۷۰ منبع در آخر کتاب ضمیمه کرده است، اما سه مقاله اصلی مهم اینشتین و مصاحبه مهم او در مورد «علم و دین» را به طور کامل نیاورده است و فقط از سه مقاله نقل قول‌هایی کرده است با اینکه اصل مقالات و مصاحبه‌ها قطعا افکار و عقاید اینشتین درباره مذهب و رابطه آن با دین را بهتر نشان می‌داد.

شاید وی این مصاحبه‌ها را ندیده است و یا غفلت کرده و خدای نکرده غرضی در کار بوده است. به این دلیل اینجانب که هنگام اقامت در برلین و تحصیل در دانشگاه فنی برلین غربی (۱۳۶۴-۱۳۵۲ش) روی افکار و عقاید اینشتین مطالعه کرده بودم و بعدا نیز مقالاتی در این مورد در مجله ذهن (سال ۶-۱۳۸۴ ش) نوشته بودم، به محض مطالعه این کتاب و ترجمه آن به این نقص پی بردم و بر آن شدم که خلاصه زندگی اینشتین و برگزیده سخنان او و خلاصه در مصاحبه و اصل سه مقاله مزبور را ترجمه کنم و در ابتدای کتاب بیاورم تا خوانندگان عزیز خودشان با عقاید و افکار اینشتین آشنا شده و قضاوت کنند؛ چون اینشتین در طول زندگیاش همیشه از تأثیر دین در جامعه - همان طور که ما می بینیم - صحبت کرده است.

ضمنا نقدی از استاد محمد تقی جعفری درباره عقاید مذهبی اینشتین را در پاورقی مقاله «مذهب و علم» آورده ام تا این مسئله بیشتر روشن شود.

نامه پروفسور کارل فریدریش فون وایتسکر - فیزیکدان و فیلسوف معاصر - نیز به فهم محتوای کتاب کمک کرده است.»

چاپ دوم کتاب «اینشتین و مذهب» اثرماکس یامر، ترجمه شهرام تقی زاده انصاری با شمارگان 1050 نسخه در 144 صفحه روانه بازار نشر شده است.

ایبنا