موسسه شیکاکو اجازه‌ی خروج الواح را نمی‌دهد/ تحریم و بیمه بهانه است

فرهنگ امروز: شاید بازگشت بخشی از الواح هخامنشی در سال ۱۳۹۸ یکی از مهمترین استردادهای اشیاء تاریخی ایران طی چند سال گذشته باشد. اما ماجرای بازگشت سایر الواح که همچنان در موسسه شرق‌شناسی شیکاگو مانده‌اند، هنوز در ابهام باقی مانده و مسئولان هر بار که پرسشی درباره سرنوشت دیگر الواح در آمریکا مواجه می‌شوند، تنها به بیان چند جمله سربسته با این رویکرد که "به زودی اخبار خوبی از بازگشت الواح خواهیم شنید"، بسنده می‌کنند.

بخشی از الواح هخامنشی که روزگاری برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو امانت داده و صراحتا مطرح شده بود که «ایران لوح‌هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن، به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می‌سپارد و مؤسسه‌ی شرقی دانشگاه موظف است دو نسخه از مستندات خود را به دولت ایران بدهد.» تاکنون در چهار مرحله به ایران برگردانده شده است؛ سال ۱۳۲۷ شمسی (۱۷۹ قطعه)، سال ۱۳۳۱ شمسی (۳۷هزار خُرده قطعه)، سال ۱۳۸۳ شمسی (۳۰۰ قطعه) و سال ۱۳۹۸ شمسی (۱۷۸۳ قطعه) و همچنان حدود ۱۷ هزار گل‌نبشته سالم و شکسته از الواح هخامنشی در اختیار موسسه شرقی شیکاگو قرار دارد و همچنان این شائبه بدون پاسخ باقی مانده است که "چرا همه الواح همان سال ۱۳۹۸ به ایران بازگردانده نشدند؟"

عبدالمجید ارفعی (پژوهشگر و متخصص زبان‌های باستانی اکدی و ایلامی) یکی از افرادی است که با طرح این سوال مسئولان میراث فرهنگی کشور را خطاب قرار داده و پرسیده است: چرا در سال ۱۳۹۸ هنگامی که بخش دیگری از الواح با موافقت‌های صورت گرفته از موسسه شرقی شیکاگو باز پس فرستاده شد، کسی نپرسید چرا فقط ۱۷۸۳ قطعه بازگردانده شد؟ چرا مسئولان ایرانی نخواستند همه الواح بازگردد؟ چرا به مؤسسه‌ی شرقی گفته شد که خزانه‌داری تنها برای خروج ۱۷۸۳ مجوز صادر کرده؟ مجوز خروج این تعداد لوح توسط خرانه‌داری آمریکا صادر شده بود یا مسئولان مؤسسه‌ی شرقی درخواست خروج این تعداد لوح را داده بودند؟ خزانه‌داری آمریکا نمی‌تواند در مقابل رای دیوان عالی این کشور ایستادگی کند و وقتی دیوان عالی رای به خروج تمام الواح و بازپس دادن آن‌ها به ایران داده، پس چرا این همه تعلل از سوی مسئولان مؤسسه‌ی شرقی و ما صورت می‌گیرد؟ آیا مسئولان مؤسسه‌ی شرقی، خزانه‌داری آمریکا را بهانه کرده‌اند؟ هیچکس این سوالات را نپرسید و همه به‌به و چه‌چه کردند. آن‌ها با سربلندی ۱۷۸۳ لوح را تحویل دادند و ما هم متاسفانه با سربلندی ۱۷۸۳ را تحویل گرفتیم درحالیکه باید هر ۱۷ هزار لوح را تحویل می‌گرفتیم. اگر مؤسسه‌ی شرقی مستندسازی و عکسبرداری را بهانه می‌کنند – و حاضر نشدند و نیستند تا مستندات انجام شده پس از درگذشت هلک را در اختیار پژوهشگاه میراث فرهنگی بگذارند – یا نمی‌توانستند این کار را در ایران انجام دهند. شاید هم ما نمی‌خواستیم دل نازکی را به درد آوریم.

محمدحسن طالبیان (معاون سابق میراث‌فرهنگی کشور) که یکی از بانیان بازگرداندن الواح هخامنشی در سال ۱۳۹۸ بوده است، به چرایی‌ عدم بازگشت تمام الواح هخامنشی آنهم به یکبار تا روندی که تاکنون طی شده است، به ایلنا گفت: در آن زمان که درصدد بازگرداندن الواح هخامنشی بودیم و موسسه شرق‌شناسی شیکاگو نیز درصدد انجام بسته‌بندی الواح بود، با وجود تاکیدی که ما برای بازگرداندن تمام الواح داشتیم اما موسسه مطرح کرد بهتر است در آن زمان آنچه تا آن موقع بسته‌بندی شده است را ارسال کند و سایر الواح را چند ماه بعد به ایران بفرستد.

او ادامه داد: آنها ۱۷۸۳ قطعه را برای ارسال بسته‌بندی کرده بودند و همان‌ها را هم ارسال کردند وگرنه ما خواهان ارسال تمام الواح بودیم. ما به تصمیم موسسه اعتراض هم کردیم اما آنها گفتند بهتر است در همان مرحله همان تعداد لوح که بسته‌بندی و آماده شده است و خزانه‌داری اجازه خروج آنها را داده است،‌ ارسال شود. تا آنها درصدد بسته‌بندی کردن سایر الواح برآیند.

طالبیان درخصوص چرایی عدم تحقق وعده‌های موسسه شرق شناسی شیگاکو مبنی بر ارسال سایر الواح طی چند ماه بعد از ارسال ۱۷۸۳ قطعه، نیز گفت: آنها باید اجازه خزانه‌داری آمریکا را برای خروج سایر الواح می‌گرفتند اما به دلایل واهی این امر را طول دادند. تمام سیستمی که در آن زمان در آن موسسه فعال بود چنین نظری داشتند و با وجود نامه‌های متعدد ما درخصوص ارسال تمام الواح، هنوز این امر محقق نشده است. می‌توانم بگویم که حداقل ۶ نامه به موسسه شرق شناسی فرستادیم و خواستار ارسال تمام الواح شدیم. حتا گفتیم که خودمان متخصص و نماینده می‌فرستیم و کارها را انجام می‌دهیم. اینکه بیمه و تحریم و ... را از دلایل دیرکرد برای ارسال الواح مطرح می‌کنند هم بهانه است. حتا اعلام نمی‌کردند که اوپک را گرفته‌اند یا خیر.

معاون سابق میراث‌فرهنگی کشور و مشاور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به این سوال که باتوجه به آنکه بیشتر الواحی که اکنون در موسسه شرق شناسی شیکاگو نگهداری می‌شود و وعده بازگشت آنها به ایران داه می‌شود تاکنون خوانش نشده‌اند از این رو نیاز است پس از بازگردادن به ایران توسط متخصصان خط میخی و ایلامی خوانش شوند، از این‌رو آیا ما در ایران چنین متخصصانی جز عبدالمجید ارفعی داریم یا خیر،‌ گفت: دکتر ارفعی به تعدادی شاگرد آموزش داده است و آنها می‌توانند این کار را انجام دهند. البته متخصصان دیگری هم داریم که تا حدودی به این حوزه اشراف دارند و می‌توانند این خوانش را انجام دهند. ما حتا هخامنشی‌شناسانی داریم که می‌توانند کار خوانش الواح را انجام دهند.