به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا؛ ماه رمضان برای مسلمانان از جمله مهمترین ماه های سال به شمار می رود به گونه ای که از آن به عنوان ماه میهمانی خداوند یاد می شود و همین مساله باعث شده تا ایرانیان در کنار فرایض دینی خود در بطن برگزاری ماه صیام، آیین های متنوع فرهنگی و اجتماعی با بن مایه سور و شادی را نیز مورد توجه قرار دهند.
زندگی جامعه و خانواده های ایرانی به سبب پیشینه کهن فرهنگی همواره آمیخته با آیین ها و خرده فرهنگ های متنوعی بوده که بسیاری از آنها به سبب حضور در بطن جامعه به بخشی از تار و پود زندگی مردم بدل شده اند.
این مهم تا جایی پیش رفته که از مردمان ایران به عنوان نخستین جوامعی در تاریخ تمدن یاد شده که «دید و بازدید روزانه آنها نیز با آیین سلام، احوالپرسی و جویا شدن از اخبار و اتفاقات یکدیگر آغاز می شود تا در صورت نیاز سریعا به کمک یکدیگر بشتابند.» (برگرفته از تاریخ تمدن ویل دورانت فصل تمدن پارس)
درست بر همین اساس است که آیین های مذهبی و معنوی در بین آیین های مختلف جاری در ایام و مناسبت های جاری در طول سال، همواره جایگاه والایی در بین ایرانیان داشته و این مساله نه تنها در سطح کشور که حتی در سطح منطقه و جهان تحسین بسیاری از هنردوستان و هنرمندان را برانگیخته است.
پیشینه کهن تاریخی ایران و برگ های زرین فرهنگ و هنر مردمان این سامان در دفتر تاریخ تمدن جهان همواره با نام و هنر آیینی، ملی، قومی و سنن های ایرانی عجین بوده و ثبت ده ها روایت، آیین، خرده آیین ها و سنن نمایشی به شکل جهانی و ملی، گواهی بر تاریخچه کهن و باستانی ایرانیان در عرصه فرهنگ وهنر است.
** چاووشی خوانی، فرزند خلف آیین های سور
چاووشی خوانی آیین باستانی از دیار مردمان پارس بوده که ریشه آن به دوران «اشو زرتشت» و مراسم زرتشتیان هنگام رسیدن بهار باز می گردد.
در شکل کهن و باستانی این آیین، در روزهای پایانی سال عده ای از آوازخوانان خوش صدا و جوانان مسلط به اشعار و نواهای آیینی، در کوی و برزن و میادین شهر و روستاها به راه می افتادند و با خواندن و سرودن اشعار شاد در وصف بهار، آمدن فصل نوزایی و شکوفایی طبیعت را نوید می دادند.
این آیین با ورود اسلام به دلیل وابستگی عمیقش به آیین های سور و مراسم شادی در نزد ایرانیان فرهنگ دوست، سینه به سینه گشت و باقی ماند و در کنار شکل باستانی آن، ایرانیان مسلمان شده از چاووش خوانان و مراسم آیینی - نمایشی چاووشی خوانی برای بدرقه زائران به اماکن متبرکه و مقدس مسلمانان چون مکه مکرمه، مدینه منوره، عتبات عالیات و حرم حضرت امام رضا(ع) استفاده می کردند.
در این آیین نمایشی، چاووش خوانان در شهرها و روستاهای آن زمان که چندان وسیع و بزرگ نبودند با سر دادن آوازهای معنوی و مذهبی مردم را به میدان اصلی محل سکونت زائر یا زائران دعوت می کردند و در ادامه مسافران اماکن متبرکه با تک تک همسایگان، اهالی فامیل و مردمان شهر و روستا وداع می کردند و طلب حلالیت می کردند.
در این بین نیز چاووش خوانان (ملقب به چاووشیان)، با اتمام مراسم وداع و حلالیت طلبیدن، در کنار اهالی شهر و روستا شروع به خواندن اشعار و آوازهای مذهبی می کردند و مسافران اماکن متبرکه را با نوا و دعا و راز و نیاز آهنگین خود بدرقه می کردند.
** همراهی چاووشیان با میهمانان ماه صیام
در کنار حضور آیین نمایشی چاووش خوانی در میان مردم مسلمان ایران، این آیین به خوبی جای خود را در مراسم عبادی و معنوی ماه صیام، میان روزه داران باز کرد.
به طوری که در زمان های گذشته که وسایل ارتباط جمعی و اطلاع رسانی مانند ساعت یا تلفن، رادیو و تلویزیون وجود نداشت، کار بیدار کردن روزه داران برای مراسم ضیافت سحر و آماده شدن آنها برای اذان مغرب و مراسم افطار بر عهده چاووش خوانان بود.
به دین ترتیب که چاووش خوانان که اغلب از جوانان و آواز خوانان خوش صدا هر محله ای بودند زمانی پیش از اذان صبح و اذان مغرب در کوی و برزن راه می افتادند و با خواندن اشعار و ادعیه های مذهبی، مردم روزه دار را در هنگام سحر از خواب بیدار می کردند و یا پیش از اذان مغرب آنها را آگاه می ساختند تا خود را برای ادای فریضه نماز و باز کردن روزه آماده کنند.
جالب آنکه چاووش به عنوان نوای باستانی در شب های احیا و ضربت خوردن و شهادت حضرت علی(ع) در شب های ماه مبارک رمضان به آیین های مذهبی وامدار مراسم سوگ بدل می شود و در حقیقت جای چاووش خوانان با مقتل خوانان، حمزه خوانان، شروه خوانان و علی نامه خوانان عوض می شود.
خوشبختانه آیین باستاین چاووشی خوانی هنوز هم در بخش هایی از کشور از خراسان شمالی و جنوبی گرفته تا منطقه طبرستان و از آذربایجان و اردبیل گرفته تا بخش هایی از سیستان و بلوچستان زنده است و نفس می کشد و شیوه های مختلف اجرایی آن را چه در ایام بهار و چه در ماه صیام می توان رصد کرد.
نظر شما