محسن رنانی، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان که «پویش فکری توسعه» را با مشارکت ده‌ها نفر از دانش‌آموختگان رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی بنیادگذاشته است یکی از سخنرانان این مراسم بود. رنانی در سخنانی اظهار کرد: چرا ما اینجاییم؟ چون باید این‌جا باشیم و البته نیم قرن دیر به این جا آمده‌ایم. ما هفتاد سال است در حال برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های توسعه هستیم اما هنوز جمعی از نخبگان برای هم‌افزایی اندیشه توسعه نداریم. ما همه حوزه‌ها را رونق دادیم؛ انواع جشنواره‌های فرهنگی و هنری و ورزشی را راه‌اندازی کردیم؛ جشنواره کتاب، جشنواره سینما، جشنواره صنعت، جشنواره‌های ورزشی و نظایر آنها داریم، اما در حوزه توسعه که این همه برای آن هزینه کرده‌ایم و بخش اعظم منابع ملی خود را برای رسیدن به آن نابود کرده‌ایم، هیچ رویداد ملی نداریم. بنابراین نتوانسته‌ایم مساله توسعه را به یک مساله ملی و یک دغدغه عمومی تبدیل کنیم.
وی ادامه داد: متاسفانه هم آگاهی و دانش عمومی جامعه ما نسبت به مفهوم و مولفه‌ها و پیش نیازهای توسعه پایین است و هم در سطح کلان ما فاقد گفتمان ملی توسعه و فاقد یک نظریه اجماعی در مورد توسعه بوده ایم و این ناشی از کم کاری و عدم همکاری و عدم گفت‌وگو بین نخبگان اندیشگی ما بوده است.
نویسنده کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد» گفت: بنابراین در غیاب نخبگان فکری توسعه، دولت‌ها آمدند و برای خودشان برنامه توسعه نوشتند، برنامه‌هایی که فاقد تئوری توسعه بود و هر دولت آرزوهای خود و منویات مقامات را در برنامه‌های توسعه گنجاند و مصوب کرد و منابع ملی را صرف آن کرد و حاصل این شد که ما نه تنها هنوز داریم درجا می‌زنیم بلکه با توسعه‌ای نامتوازن و در هم ریخته روبه‌رو شده‌ایم.
دبیر علمی «گفت‌وگوهای توسعه» در ادامه سخنان خود گفت: امروز ما اینجاییم تا اعلام کنیم که پراکنده‌اندیشی در حوزه توسعه بس است. برای توسعه نیازمند شکل‌گیری گفتمان ملی توسعه هستیم و برای این لازم است نخبگان فکری ما با هم همفکری و تعامل داشته باشند. نخبگان فکری ما تک تک حرف‌های بسیاری در حوزه توسعه دارند اما ما هنوز نتوانسته‌ایم به یک نظریه یا چارچوب تحلیلی اجماعی در توسعه دست پیدا کنیم و اتفاق نظری در حوزه توسعه حاصل نکرده‌ایم. بنابراین دولت‌ها هم دیدگاه‌های نخبگان را نادیده گرفته و راه خود را رفته‌اند. اما امروز که دیگر منابع نفتی کفاف درآمد مورد نیاز دولت‌ها را نمی‌دهد دیگر عملا دولت‌ها نمی‌توانند نقش خود را به عنوان متولی توسعه بازی کنند و این فرصتی است برای پژوهشگران، کنشگران و اندیشه‌ورزان حوزه توسعه که دست در دست هم بگذارند و جامعه را به سمت و سوی فرایندهای توسعه آفرین سوق بدهند.
رنانی در ادامه سخنان خود افزود: بدون گفت‌وگو و تعامل و همگرایی روشنفکران و اندیشمندان کشور، ما همچنان در سرگردانی قدم خواهیم زد. ما دستمان پر است از ادعا و اختلاف و الگوهای متعارض. باید به این ناتوانی پایان دهیم و در یک فرایند گفت‌وگوی بین نخبگانی به یک همگرایی در حوزه توسعه دست یابیم. بدون شکل دهی گفتمان ملی توسعه، دولت‌ها همچنان به اسم توسعه و به نام برنامه‌های توسعه، منابع ملی ما را نابود خواهند کرد.
نعمت الله اکبری، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان نیز در این مراسم گفت: وقتی خبر محاکمه دو پزشک اصفهانی را از تلویزیون شنیدم که به سبب کاربرد ایمپلنت تقلبی در ستون فقرات و بدن بیماران محاکمه شده بودند با خود گفتم «ما اقتصاد دانان، برنامه‌ریزان و جامعه شناسان چقدر ایمپلنت تقلبی و پروتزهای غلط در پیکره اجتماع گذاشتیم که کسی متوجه نیست و ما به ازای عینی ندارد و بابت آن محاکمه نیز نمی‌شویم».
وی با بیان این مطلب که «تا دلتان بخواهد ایمپلنت و پروتز تقلبی کار گذاشتیم و جایی محاکمه نمی‌شویم» افزود: مشکلی که ما اقتصاد دانان و سیاست گذاران و برنامه ریزان داشتیم اینست که به دستاوردها توجه نمی کردیم. ما دانشگاهیان، نخبگان، جامعه شناسان، عالمان سیاسی و سازمان ها متهمان ردیف اول هستیم.
اکبری، با تاکید بر اینکه بسیاری چیزها که افتخار ما به ویژه علوم اجتماعی‌ها بود امروز دردسرساز شده است گفت: همه الگوهای برنامه‌ریزی ما توسعه را نابود کرد. وی با تاکید بر لزوم تقویت «پویش فکری توسعه» که اکنون به همت تعدادی از دانش‌آموختگان جوان علوم اجتماعی و انسان راه اندازی شده است افزود: توسعه در گرو آینده‌پژوهی است. ما باید دست از آینده‌نگاری برداریم و به آینده پژوهشی روی بیاوریم.
در این مراسم، تقی آزاد ارمکی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز طی سخنانی از نقش روشنفکران در یک صد سال اخیر انتقاد کرد و گفت: روشنفکران ما ناخواسته به جای آن که جامعه مدنی را تقویت کنند، قدرت را تقویت کرده‌اند. آنان بدون توجه به این که تا جامعه توانمند نشود هیچ اصلاحی در حوزه سیاست بادوام نخواهد بود، و به جای آن همت خود را مصروف تقویت جامعه مدنی کنند، تمام توجه خود را معطوف به نقد قدرت کرده‌اند و صاحبان قدرت همواره در واکنش به نقد آنان، بر سرکوب خود افزوده‌اند و بهانه‌ای برای بستن بیشتر و سرکوب بیشتر پیدا کرده‌اند. در واقع شیوه برخورد ما با اصحاب قدرت باعث شده است که آنها همواره فرصت پیدا کنند تا دشمنان خیالی بتراشند و باری مبارزه با این دشمنان خیالی دست به سرکوب و محدود کردن جامعه مدنی بزنند.
این استاد جامعه‌شناسی همچنین افزود: امیرکبیر نه چنان قهرمان بود که همه چیز را در او خلاصه کنیم و نه چنان سرکوب‌گر بود که بخواهیم او را مورد حمله قرار دهیم. امیرکبیر یک تلاشگر توانمند و خلاق در مسیر توسعه بود و روشنفکران ما برای تبیین راه توسعه از امیرکبیر هم باید عبور کنند.
فریدون الهیاری عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان، دیگر سخنران این جلسه، طی سخنانی در این مراسم گفت: این برنامه پیوندی بین برخی مفاهیم و گزینش‌های جدید سرزمینمان با گذشته تاریخی برای جست‌وجوی رگه‌های توسعه در کشور است.
وی بیان کرد: دوران قاجار غروب دیوانسالاری ایران بود و در این دوره ناکارآمدی سیاسی نمود پیدا کرد که بازخوانی تاریخ با نگاهی متفاوت، ضرورت جست‌وجوی توسعه نیافتگی کشور را پس از آن زمان مشخص می‌کند.
الهیاری افزود: نوسازی و اصلاحات در کشور از زمانی آغاز شد که متوجه شدیم، توانایی ایستادگی در برابر توسعه‌یافتگی و فناوری را نداریم. همان زمان گروهی مخالفت با توسعه را به بهانه لطمه وارد شدن به دین در پیش گرفتند، گروهی الگوگیری از غرب و توسعه حتی به بهانه از دست دادن دین را پیگیر بودند و برخی اندیشه‌ها مانند امیرکبیر نیز فناوری و توسعه همراه با دین و سنت را معنی می کردند. امیرکبیر با آگاهی از آماده‌سازی بستر اجتماعی در راه توسعه گام برداشت و راه اندازی دارالفنون از جمله این بسترسازی بود.
وی با اشاره به کم توجهی‌ها در شناساندن شخصیت‌ها افزود: امیرکبیر جهان و ایران را می‌شناخت و این آگاهی دلیل دید و اندیشه توسعه یافتگی در وی بود؛ ما نیز با مطالعه تاریخ و شناخت این شخصیت های برجسته می توانیم در راه توسعه گام برداریم.
از دیگر سخنرانان مراسم معرفی و پرده‌برداری از لوح یابود روز ملی توسعه، عباس عصاری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس بود. عصاری طی سخنانی گفت: محور قرار گرفتن توسعه، بسترساز بروز خلاقیت و نبوغ بشری است که این مهم را امیرکبیر 200 سال پیش درک کرده بود.
رییس پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: دانایی و دانشی که در انسان تجلی پیدا می‌کند، به خلاقیت منجر و تمدن جدید ایجاد توسعه را به وجود می آورد که در 2 سده گذشته در این مسیر تلاش‌های بسیار انجام و حتی جان‌هایی نیز فدا شده که یکی از بزرگترین فداکاری‌ها و جوانمردی‌ها، حرکت میرزا محمدتقی خان فراهانی مشهور به امیرکبیر بود.
وی بیان کرد: مفاهیم متفاوتی در این سال‌ها از توسعه شکل گرفته و حرکت‌هایی که در آن نقطه آغازین مشاهده می‌شود، همچنان بر تارک این کشور می‌درخشد. برای پی بردن به اهمیت امیرکبیر، تنها راه‌اندازی دارالفنون کافی است که 289 نفر از دانش آموختگانش در اثر نهالی که امیرکبیر کاشت، به صدارت رسیدند که 28 نفر آنها وزیر آموزش و پرورش بودند.
در این مراسم همچنین از «لوح یابود روز ملی توسعه» که مزین به تمثال امیرکبیر بود برای نصب در موزه باغ فین، رونمایی شد. پس از آن نیز آیین پرده برداری از «تمبر روز ملی توسعه» و امضای تمبر توسط صاحب نظران و شرکت‌کنندگان برگزار شد.
در پایان مراسم نیز شرکت‌کنندگان در محل حمام فین، محل شهادت امیرکبیر، حضور یافتند به یاد روح بلند امیرکبیر، مکان شهادت او را گلباران کردند. در پایان نیزمحسن رنانی به نمایندگی از حاضران، سوگندنامه روز ملی توسعه را قرائت کرد که به امضای شرکت‌کنندگان رسید.
شرکت‌کنندگان در این مراسم، بعدازظهر همان روز با حضور در منزل مرحوم دکتر حسین عظیمی، صاحب نظر برجسته اقتصاد توسعه که در سال ۱۳۸۲ درگذشت، از مقام علمی و تلاش‌های ایشان در مسیر اندیشه ورزی توسعه، تقدیر به عمل آوردند و ضمن نصب لوح یادبودی، خانه تاریخی پدری دکتر عظیمی را به عنوان نخستین «خانه موزه توسعه» کشور افتتاح کردند.
متن و لوح یابود دکتر حسین عظیمی که در «خانه موزه توسعه» در آران نصب شد بدین شرح است: «به نام خدا. در زاد روز امیرکبیر و سالگشت بدرود زندگی او، که هر دو در یک روز، بیستم دی ماه، رخ داده است، و به پیشنهاد برخی از اندیشمندان این دیار به عنوان «روز ملی توسعه» انتخاب شده است، یاد یکی دیگر از بزرگان اندیشه توسعه ملی را گرامی می داریم.
دکتر حسین عظیمی
اندیشمند دردمند و پیشتاز حوزه توسعه که پس از یک عمر تلاش فکری، آخرین جرعههای زندگی خویش را نیز نثار راه توسعه کرد و در آخرین ماههای عمر خویش بزرگترین بسیج نخبگانی در تاریخ برنامه ریزی توسعه را برای تدوین برنامه چهارم توسعه کشور، مدیریت و راهبری کرد.
در نخستین سال برگزاری «روز ملی توسعه» هیات داوران، ایشان را به عنوان «اندیشه‌ورز و کنشگر برگزیده راه توسعه» انتخاب و نخستین لوح افتخار «روز ملی توسعه» را به روح بلند او تقدیم کرد.»
نظر شما