کل اخبار:29
-
۱۴۰۱-۰۱-۰۱ ۱۲:۴۷
نیم نگاهی به گفتمان‌های اسلامی در ایران معاصر| سید محمد لولاکی
دکتر محسن کدیور در سخنرانی خود به مناسبت عید مبعث پیامبر(ص) به تقسیم‌بندی جدیدی، جریان‌های فکری اسلامی موجود در ایران معاصر را به پنج طیف سنتی، نوسنتی، تندرو، نواندیش و تجدیدنظرطلب تقسیم‌بندی کرده است. اگر چه دکارت می‌گفت: تقسیم‌بندی کن تا پیروز شوی، به‌نظر می‌رسد این تقسیم‌بندی فاقد یک مبنای منسجم تئوریک و عملگرایانه باشد.
-
۱۳۹۹-۰۳-۰۷ ۱۱:۰۰
بیژن عبدالکریمی در گفت‌وگوی مجازی مطرح کرد: فهم روشنفکر ایرانی از مسائل تاریخی از عوام فراتر نمی‌رود
به اعتقاد بیژن عبدالکریمی نباید خودمان را با غرب مقایسه کنیم در حالیکه ما باید با زبان خودمان مشکلات را حل کنیم و متاسفانه فهم روشنفکر ایرانی از مسائل تاریخی از عوام فراتر نمی‌رود.
-
۱۳۹۸-۱۱-۲۰ ۱۲:۴۴
منورالفکران ایرانی و جهان مدرن در گفتارهایی از احسان شریعتی و حسین مصباحیان؛
خودت جسارت کن و بیندیش!
هابرماس می‌گوید با آنکه تحول فلسفی از دکارت شروع می‌شود و در کانت توسعه می‌یابد اما هیچ‌کدام از اینها قادر نبودند تشخیص دهند که ما وارد دوره(epoch) جدیدی شده‌ایم که از دوره‌های پیشین جدا می‌شود. از آنجا که هگل معتقد است، فیلسوف فرزند زمانه خودش است و آن را صورت‌بندی می‌کند با این دیدگاه قادر است تشخیص دهد که ما وارد جهان مدرن شده‌ایم.
-
۱۳۹۸-۰۹-۲۳ ۱۰:۱۵
مروری بر آرای چند طیف از روشنفکران وطنی که مواضعشان آب به آسیاب دشمنان ایران می‌ریزد؛
مورفولوژی ایران‌ستیزی
مصطفی ملکیان با رویکردی «آبجکتیو» و بیرونی به دنبال تعیین مرزهای قلمرو ایران می‌گردد و چون این مرزها را در عالم بیرونی محقق نمی‌داند، وجود ایران را که اتفاقاً ماهیتی «سابجکتیو» دارد، زیر سؤال می‌برد.
-
۱۳۹۸-۰۹-۰۹ ۱۶:۳۰
در نشست «نقد ادبی از اواسط دوره قاجار تا سال ۱۲۹۵ ه.ش» عنوان شد: روشنفکران ایرانی مساله نوسازی را وارد ادبیات و فرهنگ کردند
باقر صدری‌نیا گفت: این روشنفکران بودند که مسئله نوسازی ایران را به حوزه فرهنگ، ادبیات و به تدریج سیاست هم تعمیم دادند و این نظریه را مطرح کردند که علاوه بر نوسازی اقتصادی، نظامی و صنعتی، باید در حوزه سیاست، فکر، فرهنگ و ادبیات هم تحول ایجاد کرد.
-
۱۳۹۸-۰۵-۱۶ ۱۰:۳۸
مفهوم متغیر روشنفکر در ایران دهۀ ۱۹۶۰ (۱۳۴۰ش) (۲)/ نگین نبوی؛
ظهور «روشنفکر متعهد»
منظور آنها از مفاهیم «تعهد» و «مسئولیت»، که در این فقرات برگزیده ذکر شد، این است که چیزی که آنها می‌نویسند، باید مرتبط و مؤثر در جامعه باشد. بدین‌ترتیب در اینجا تمایزی بین مفاهیم «روشنفکر» و «دانشور» (scholar) بسط یافت. چون روشنفکر بودن، بنا به تعریف، ضرورتاً برابر بود با کسی که اینجا و اکنون متعهد به جامعه است و نمی‌تواند «از زندگی روی برگرداند و در کلمات پناه بگیرد»، دانشور کلاسیکی که خودش را با پژوهش در گذشته قانع می‌کند، حتی ناشایسته‌تر شد. بنابراین تبدیل شد به یک مورخ یا دانشور که گاه ابزاری برای فرار از مسئولیت در نظر گرفته می‌شد.
-
۱۳۹۸-۰۵-۱۴ ۱۱:۴۰
گفت‌وگو با مراد ثقفی دربارۀ زمینه‌های همکاری روشنفکران با دولت در تاریخ معاصر (۲)؛
همکاری نخبگان لیبرال و چپ با دولت پهلوی
این همکاری همۀ ابعاد را دربرمی‌گرفت، اما با این حال، وقتی به تاریخ دورۀ پهلوی دوم نگاه می‌کنید، متوجه می‌شوید که در طی زمان، ابعاد تکنیکی ماجرا کاهش می‌یابد و ابعاد ایدئولوژی‌سازی افزایش. البته نمی‌دانم که واقعاً این کارکرد تا چه اندازه مؤثر بود، اما می‌دانیم که از سال‌های ۵۲، ۵۳ و ۵۴ دورۀ خاصی شروع می‌شود. این دوره‌ای است که شاه تصور می‌کند تمام اپوزیسیونِ خودش را خلع‌سلاح کرده است.
-
۱۳۹۸-۰۵-۱۲ ۱۱:۴۳
مفهوم متغیر روشنفکر در ایران دهۀ ۱۹۶۰ (۱۳۴۰ش) (1)/ نگین نبوی؛
چگونه روشنفکران هویت خود را در تضاد با دولت تعریف کردند؟
روشنفکری یا روشن‌فکرگرایی جدید، سنت خود را در چارچوب ایدئولوژیک خصومت با وضعِ موجود مستقر کرده بود. روشنفکر بودن به معنای پذیرش موقعیت رویارویی است. مفهوم روشنفکر، در این معنا، آشکارا جنبۀ سیاسی‌تری یافت؛ روشنفکر دیگر به اصلاح محدود راضی نبود، بلکه مشتاق تغییر سیستم بود.
-
۱۳۹۸/۰۵/۰۹
گفت‌وگو با مراد ثقفی دربارۀ زمینه‌های همکاری روشنفکران با دولت در تاریخ معاصر (۱)؛
دولت، روشنفکران و مدرنیسم
وقتی که ما راجع‌به روشنفکران و دولت صحبت می‌کنیم، راجع‌به دولت صحبت نمی‌کنیم، بلکه فقط راجع‌به روشنفکران صحبت می‌کنیم. حتی کتاب خانم نگین نبوی، «روشنفکران و دولت در ایران» اگرچه فضا را برای ما بازگو می‌کند، اما باز هم عمدتاً به روشنفکران توجه دارد و در واقع رادیکالیسم غالب بر روشنفکری و اپوزیسیون روشنفکری را از منظر یک ناچارگی بررسی می‌کند. ولی حتی این کتاب هم به ما نمی‌گوید که ما راجع‌به چه دولتی صحبت می‌کنیم. صحبت از کارها و تصمیماتِ دولتی است، اما از خودِ دولت به‌عنوان یک نهاد و اینکه چگونه نهادی است، صحبت نمی‌شود.
-
۱۳۹۸-۰۲-۲۱ ۱۰:۲۱
تأملی بر مقالۀ «سید حسن تقی‌زاده؛ سه زندگی در یک عمر»، نوشتۀ محمدعلی همایون کاتوزیان؛
خود را در آینۀ تقی‌زاده دیدن
یک‌تکه ندیدن زندگی تقی‌زاده به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین روشنفکران مشروطه تاکنون و همچنین یک‌سر خائنانه ندیدن کنش‌های سیاسی-اجتماعی وی حاکی از رویکرد منطقی‌تری به این چهرۀ تاریخی ایران معاصر است؛ رویکردی که با سیطرۀ نگاه ایدئولوژی‌زده و شبه‌امنیتی تلاش دارد تا از مشروطه یک انحراف موقت که با وقوع انقلاب اسلامی از بین رفت، بسازد و چهره‌های اثرگذار در آن را اعضای مخوف لژهای فراماسونی، مزدوران دین‌ستیز، خودفروخته و خودباخته و مترسک‌ها و آلت دست‌های ابرقدرت‌های زمانۀ خود خصوصاً انگلستان نشان دهد.
-
۱۳۹۷-۱۲-۱۹ ۱۱:۴۲
بررسی و نقد کتاب روشنفکران و دولت در ایران: سیاست، گفتار و تنگنای اصالت؛
در وصف روشنفکران عرفی
روشنفکران و دولت در ایران، هم تاریخ وقایع است و هم تاریخ اندیشه، شرح فعالیتهای روشنفکران عرفی ایران و مطالعۀ دگرگونیهای گفتار آنان طی دو دههای است که به انقلاب اسلامی انجامید. گزارش سفر پرماجرای آن‌هاست از عضویت در حزب توده در اوائل دهه ۱۳۲۰ و جبهه ملی لیبرال در دهه ۱۳۳۰ تا روزگاری که اعمال و گفتار آنان تحت کنترل شدید و جدی قرار گرفت.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۳ ۱۶:۰۰
روشنفکران ما ناخواسته به جای جامعه مدنی قدرت را تقویت کردند
در مراسم نخستین سال برگزاری «روز ملی توسعه» تقی آزاد ارمکی گفت: روشنفکران ما ناخواسته به جای آن که جامعه مدنی را تقویت کنند، قدرت را تقویت کرده‌اند. آنان بدون توجه به اینکه تا جامعه توانمند نشود هیچ اصلاحی در حوزه سیاست بادوام نخواهد بود، و به جای آن همت خود را مصروف تقویت جامعه مدنی کنند، تمام توجه خود را معطوف به نقد قدرت کرده‌اند و صاحبان قدرت همواره در واکنش به نقد آنان، بر سرکوب خود افزوده‌اند و بهانه‌ای برای بستن بیشتر و سرکوب بیشتر پیدا کرده اند.
-
۱۳۹۷-۱۰-۲۳ ۱۴:۲۰
روشنفکران سطحی، ذهن مردم را به فساد می‌کشند
فشارکی گفت: فرانتس فانون، شریعتی و... جهان سوم‌گرا بودند. اینها معتقد بودند که غربی‌ها هویت ما را از ما گرفته و مخدوش کرده‌اند و اسلام علوی را به اسلام صفوی تبدیل کرده‌اند. آل‌احمد و اینها هم علاقه‌مند شده بودند و به روستاها می‌رفتند و نوعی بازگشت به خویشتن مطرح شده بود. این مسائل بین روشنفکران رواج پیدا کرد و آن روشنفکران کلاسیک مارکسیستی کم‌کم فراموش شدند. یک طرف، جهان سوم بود و طرف دیگر؛ امپریالیسم.
-
۱۳۹۷/۰۸/۲۲
گفت و گو با محمد صنعتی در موضوع تفکر فلسفی در ایران؛
مقابله با تاریخ نخ‌نما
آیا ما جرات داریم که بر شاهنامه نقد بنویسم؟! آیا جرات می‌کنیم بر حافظ نقد بنویسیم؟! خیر! زیرا شاهنامه و دیوان حافظ و مثنوی معنوی برای مردم ایران مقدس هستند! این طور نیست؟! من باید یک جا بتوانم این حرفم را بزنم که چرا نمی‌شود، شاهنامه و حافظ و مولوی و عطار را تحلیل نقادانه کرد؟ سانسور روشنفکری ما گاه سختگیرترتر از سانسور حکومتی است!
-
۱۳۹۷-۰۸-۰۱ ۰۸:۵۹
نگاهی به کتاب « سارتر در ایران» نوشته احمد راسخی لنگرودی؛
سیمای سارتر در سپهر روشنفکری ایرانی
کتاب‌های شریعتی را که باز می‌گشودم پر بود از نام سارتر و نظرات وی که طی چند دهه در جهان و ایران نامی افسانه‌ای پیدا کرده بود. تو گویی مجموعه آثار شریعتی کمابیش بوی « سارتر زدگی» می‌داد. این هوای « سارترزدگی» را در آثار روشنفکران دیگری نیز می‌شد دید؛ جلال آل‌احمد از جمله آن‌هاست. نه او که نسلی از هم‌نسلان او در آن دوران تاریخی، بخشی از جوانی خود را به پای اندیشه‌های سارتر ریخت. اندیشه‌هایی که در عرصه‌های متنوع راه گشود؛ عرصه‌هایی چون هنرهای نمایشی و ادبیات داستانی، کافه‌های به اصطلاح روشنفکری و جریانات فزاینده سیاسی
-
۱۳۹۷/۰۶/۰۷
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۱)؛
ایدئالیسم وخیم شیگالفی
آنچه تاریخ ما گواهی می‌دهد این است که اقتدار مستبدان و دیکتاتورها نه از خودشان بلکه در ضعف تسلیم‌طلبانهٔ جماعتی بوده است که مناسبات استبداد و در نتیجه یا بنده یا ارباب بودن در روحیۀ خودشان نیز منتشر است و بنابراین آزادی هرگز نیاز ناگزیر و اول و آخر آنها نمی‌گردد. روشنفکر آزادی‌خواهی است که بیرون حکومت و منتقد آن است. با این تعریف شمار روشنفکران ما آن‌قدر اندک بوده است که چشمداشت زیر و روکردن جامعۀ استبدادزده با قلم آنها خود مبتلا به همان ایدئالیسم وخیم شیگالفی است.
-
۱۳۹۷-۰۵-۱۷ ۱۰:۴۶
مروری بر رویدادهای انقلاب مشروطه توأم با پیگیری سویه‌های تئوریک آنها (۲)؛
روشنفکران و مدرنیزاسیون خشن
جریان روشنفکری اینک متوجه هندسۀ زیربنایی ایران شده بود. انگار توافقی نانوشته ایجاد گردید که تا این ساخت زیربنایی تغییر نکند، کشور آمادۀ پیشرفت در عرصه‌های گوناگون نمی‌شود. روشنفکران به‌سرعت تیپ عوض کردند و پدیدۀ روشنفکر-کارمند رخ نمود. آنها خود را آمادۀ یک مدرنیزاسیون اساسی و خشن در تمامی عرصه‌های هندسۀ اجتماعی ایران می‌کردند.
-
۱۳۹۷-۰۴-۰۲ ۱۶:۳۲
گفت‌وگوی روشنفکران ایرانی و لیبرالیسم سیاسی
کتاب «نظریه پسا اسلامگرایی: گفت‌وگوی روشنفکران ایرانی و لیبرالیسم سیاسی» نوشته میثم بادامچی به همت عباد روحی و آزاد حاجی آقایی ترجمه می‌شود.
-
۱۳۹۷-۰۳-۰۷ ۱۷:۰۰
افکار خطرناک سیاسی و روشنفکران غیر سیاسی/ امر عمومی و جریان روشنفکری در گفت‌وگوی «اعتماد» با جواد کاشی
جامعه ما به میزانی از عقلانیت رسیده است که با آنچه در کشورهای پیرامون خود شاهد است دخالت‌های خارجی را جز سناریویی انتحاری نمی‌داند. به باور من افراد تنها از روی نوعی جنون ممکن است به چنین سناریویی تن بدهند که مداخلات خارجی بتواند به گشایش با ثباتی در داخل کشور منجر شود.
-
۱۳۹۷/۰۲/۰۳
روشنفکران و شبکه‌های مجازی در گفت‌وگو با دکتر سروش دباغ؛
عمر پایان یافتۀ طبقه روشنفکر
به نحوی از مرجعیت (authority) روشنفکران کاسته شده است، زیرا فضای مجازی به مدد شبکه‌های اجتماعی اعم از تلگرام، فیس بوک، اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی مجال و فضای بحث و تولید و انتشار سخنان را برای افراد متعددی فراهم کرده است. حالا دیگر هر کسی می‌تواند مطلبی منتشر کند و مخاطبانی بیابد. این امر امروزه در هر سطحی با هر کمیت و کیفیتی امکانپذیر شده است. در قیاس با گذشته که چنین مجالی فراهم نبود و تنها مشاهیر و کسانی که صاحب رای بودند، می‌توانستند اندیشه‌ها و آثار خود را منتشر کنند.
-
۱۳۹۷-۰۱-۱۸ ۱۴:۲۵
نقطه ای که داریوش شایگان در تاریخ اندیشه ایران معاصر اهمیت پیدا می کند کجا است؟
متفکر ایرانی، روشنفکر جهانی
داریوش شایگان حریص‌ترین روشنفکر ایرانی در کشف فلسفی و فراگیری علوم انسانی به شمار می‌رود. او در زندگی خود از هر سمت‌وسویی که رفته، با دست پر بازگشته است. از این لحاظ او را بیش از آنکه فیلسوف و یا روشنفکر نام نهاد، می‌توان یک متفکر آزاد نامید که هم از خرمن دانش هانری کربن توشه برمی‌گرفت و هم دل در گرو برانگیزش‌های احمد فردید داشت.
-
۱۳۹۶-۱۰-۲۴ ۱۲:۰۰
غفلت روشنفکران/ وضعیت مهاجران افغانستانی در جامعه ایران
از کارکردهای متفکران و روشنفکران، ممانعت آنها از فراموشی حوادث مهم تاریخی، فرهنگی و اجتماعی است. مثلا در رابطه با عهدنامه ترکمنچای و گلستان روشنفکران سهم و وظیفه خود را به خوبی ایفا کردند.
-
۱۳۹۶-۱۰-۱۳ ۱۶:۳۰
تعمیم اعتراضات اقتصادی به مخالفت‌های بنیادی در عهد قاجار
روشنفکران چگونه توانستند بنیان‌های اعتراضی را شکل دهند؟
-
۱۳۹۶-۰۵-۲۳ ۱۵:۳۷
به بهانه انتشار نقد جدید جواد طباطبایی بر آرامش دوستدار در شماره هجدهم فرهنگ امروز؛
طباطبایی - دوستدار در چهار پرده
نقد طباطبایی از جنس مساله‌مندی است اینکه مساله درست فهم نمی‌شود چه از سوی دوستدار و چه از سوی منتقدان او. او اگرچه یک بار غیر مستقیم در پاسخ به اتهام دوستدار او را مورد نقد قرار داد اما اخیرا با نگارش مقاله‌ای مفصل در فرهنگ امروز با عنوان شرایط امتناع به نقد تز امتناع تفکر آرامش دوستدار پرداخته است.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۸ ۱۰:۲۳
چرا نوسازی رضاخان در سطح سخت‌افزار متوقف ماند؟
نوسازی به سبک تزاری
ایده‌ی نوگرایی رضاخان محصول پیوند سه پدیده‌ی تجربه‌ی شخصی رضاخان در قزاقخانه با روس‌ها و انگلیسی‌ها به‌صورت مستقیم و با نیروهای آلمانی و هلندی به‌صورت غیرمستقیم، ارتباط با نیروهای سیاسی ترقی‌خواه پس از کودتا در مدت پنج سال و گفتمان مشروطه‌خواهی است. تجربه‌ی ناقص رضاشاه از مدرنیته در قزاقخانه و جایگاه مطلق او در قدرت سیاسی، باعث گردید گذار به پیشرفت در سطح سخت‌افزاری متوقف گردد و امکان گذار به عرصه‌ی دولت ملی، پاسخ‌گو و کارا فراهم نگردد.
-
۱۳۹۵-۱۲-۱۱ ۱۱:۲۷
علی میرسپاسی چگونه با دمیدن در نبردی بی‌حاصل، فلسفه و تجربه را رودرروی یکدیگر قرار می‌دهد؛
اوقات عرفی به افق میرسپاسی
گرچه میرسپاسی پهلوانانه معرکۀ هواداری از مدرنیته را برپا نموده است، زنجیرهایی را به خود می‌بندد که پاره نمی‌شوند و مارهایی را از کوزه بیرون می‌آورد که تماشاگران را می‌گزند. اگر کار روشنفکران در میانۀ امر روزمره است، تکلیف جامعه‌شناسان خارج‌نشین ایرانی چیست و آیا صدور دستورکارهای آنان برای تئاتر سیاست در خیابان، فرقی با فلسفیدن بر کرانه‌های دریای افکار برای یافتن امواج حقیقت دارد؟
-
۱۳۹۵-۱۲-۰۹ ۱۶:۲۷
روشنفکران «کر» مردم را «لال» فرض کرده‌اند/ امکان و امتناع گفت‌وگو میان نخبگان در گفتارهایی از ملکیان، شریعتی و ایازی
یکی از تعریف‌های الیت (نخبه) یعنی برگزیده که حرف مردم را بگوید و منعکس کند. اما الان ما روشنفکران کری هستیم که مردم را لال می‌بینیم. مردم لال کسانی هستند که نمی‌توانند حرف بزنند. روشنفکران مردم را رها کرده‌اند و به بحث خودشان می‌پردازند.
-
۱۳۹۵-۱۲-۰۸ ۱۸:۲۰
روشنفکران مسوولیت بپذیرند/ نقش روشنفکر، کار روشنفکری در گفتارهایی از احسان شریعتی فاطمه صادقی و مجید اخگر
صادقی به پیامدهای از دست رفتن ایمان به جامعه پرداخت و گفت: یکی اینکه مرز میان دولت و جامعه یا مرز میان جامعه سیاسی و جامعه مدنی کمرنگ می‌شود. دیگر پیامد این است که جامعه خرد می‌شود و دیگر یک کلیت منسجم نیست و مرکز از طبقات، قومیت‌ها، گروه‌ها و... است و شکاف‌ها در آن مشهود است. پیامد مهم دیگر طرح این مساله مهیب است که جامعه چیست؟
-
۱۳۹۵-۰۸-۰۳ ۱۵:۰۰
در انجمن جامعه شناسی ایران؛ کتاب هابرماس و روشنفکران ایرانی نقد و بررسی می‌شود
گروه فلسفه علوم اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران با همکاری فصلنامه نقد کلام، فلسفه و عرفان نشست نقد و بررسی کتاب هابرماس و روشنفکران ایرانی را برگزار می کند.