به گزارش فرهنگ امروز به نقل از هنر آنلاین؛‌نمایشگاه «نوسنت‌گرایی در هنر معاصر ایران» از اواخر مهرماه در موزه هنرهای معاصر تهران به نمایش درآمده است. نمایشگاهی که به زعم مجید ملانوروزی رییس دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس موزه هنرهای معاصر ایران، روایتی از ۷۰ سال هنر معاصر ایران با خوانشی مدرن و آوانگارد است که در آن خاطرات قومی هنرمند در قالب رنگ، فرم و... بیان شده تا جنبه‌های تاریخی ایران را همراه با تاریخ و تمدن چند هزار ساله‌اش نمایش دهد.

فرناز محمدی دبیر نمایشگاه نوسنت گرایی در هنر معاصر ایران نیز این نمایشگاه را مجموعه رویکردهای متفاوتی از سنت از دریچه نگاه هنرمندان معاصر ایران از دهه ۲۰ به بعد می‌داند و اینکه در بخش‌هایی از نمایشگاه بیانیه‌هایی وجود دارد که به نوعی قسمت‌های تحلیلی آن به شمار می‌آیند.

به این ترتیب موزه هنرهای معاصر ایران در نمایشگاه نوسنت‌گرایی در هنر معاصر ایران، میزبان دغدغه‌ای ۷۰ ساله است که در ‌‌نهایت خواستگاهی فرهنگی با قدمتی چند هزارساله را به رخ می‌کشد. دغدغه‌ای که از دهه بیست شمسی آغاز می‌شود و گرایش به این جریانِ تازه تعداد زیادی از هنرمندان را جذب خود می‌کند.

نمایشگاه با آثار نگارگری "محمود جوادی‌پور" آغاز می‌شود و پس از طی مسیر از "منوچهر شیبانی" به "جلیل ضیاءپور" می‌رسد. در ادامه پا به محدوده جنبش سقاخانه می‌گذاریم؛ جنبشی که گفته می‌شود مهم‌ترین جریان فکری هنری معاصر ایران محسوب می‌شود. "حسین زنده‌رودی" و "فرامز پیلارام" و بسیاری از هنرمندان دیگر، دغدغه‌های این جریان فکری هنری را به نمایش گذاشته‌اند.

ادامه مسیر اما، بازدیدکننده را به یکی از مهم‌ترین اتفاقات هنری ایران می‌برد؛ استفاده از خط در هنر نقاشی که به آن "خط نقاشی" گفته می‌شود. اثری از "منصوره حسینی" و پس از آن آثار "حسین زنده‌رودی"، "فرامرز پیلارام" و "محمد احصایی" خودنمایی می‌کنند. "رضا مافی" و "نصرالله افجه‌ای" هم بخش دیگری از این شیوه را نمایش می‌دهند. هنر پس از انقلاب هم با تاثیر از بزنگاه‌های تاریخی خاص خود و رویکرد اجتماعی ویژه‌ای که پیدا می‌کند نمایندگانی در این مجموعه دارد.

به کشف دوباره سنت نیاز داریم

حبیب‎الله صادقی، نقاش معاصر درباره موضوع نو‌سنت‌گرایی که برای آخرین نمایشگاه موزه هنرهای معاصر در حال برگزاری است به خبرنگار تجسمی هنرآنلاین گفت: در این نمایشگاه آثار چند دهه نقاشی معاصر ایران به نمایش درآمده است. هنرمندانی که در این نمایشگاه شرکت‎کرده‌اند به نظر من بسیار مهم هستند و از آنجا که هنر معاصر ایران در آستانه یک جریان‎سازی جدی در هنر معاصر جهان قرار دارد انتخاب این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار است.

وی همچنین درباره اهمیت و سابقه هنر در ایران افزود: در جهان معاصر کسانی که سابقه تاریخی و فرهنگی آن‌ها به ۳۰۰ سال نمی‌‎رسد به ساختن تاریخ و کسب هویت برای خود مشغول هستند و موزه‎‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. متاسفانه بسیاری، تاریخ ایران را به همین ۲۵۰۰ سال پادشاهی تقلیل می‌‏دهند در حالی که تاریخ مردم پارس و سابقه ریشه‎های معرفتی آنان به بیش از شش هزار سال قبل باز می‌‏گردد. در اواخر دوران صفویه و با ورود نقاشان بلژیکی به ایران هنرمندان نگارگر ایرانی مورد بی‎مهری بسیار قرار گرفتند. در دوره قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم نیز همه یک سره به هنر غرب گرایش داشتند و از هنر ایران تنها شبحی باقی‎مانده بود و این در حالی است که جهان معاصر به دنبال مطرح کردن سنت فرهنگی با بیان جدید هستند.

صادقی با بیان اینکه نوسنت‎گرایی یک نگاه هرمنوتیک و تاویلی به هنر است ادامه داد: به نظر من نوسنت‎گرایی به کمی بررسی و آنالیز نیاز دارد. در برخورد با این مفهوم نباید هرچیزی که به دنبال سنت بود عین به عین بازگو شود. ما باید سنت را دوباره کشف کنیم همینطور که ماتیس این کار را در نگارگری ایرانی انجام و ماکه در نمایشگاه ماتیس به او گفت شرق ما را نجات داد. این کاری است که ما نیز می‌‏توانستیم انجام دهیم اما به آن چندان توجه نکرده‎ایم.

این هنرمند نقاش با اشاره به اینکه ما گنجینه بزرگی به نام سنت در اختیار داریم گفت: اگر به این گنجینه ژرف‌تر نگاه کنیم می‌‏توانیم به نتایج بسیاری برسیم. البته در سال‎های پس از انقلاب هنرمندان با توجه به سنت فرهنگی و هنری ایران آثار بسیاری خلق کرده‎اند که می‌‎تواند باز هم گسترده‎‌تر باشد.

صادقی همچنین درباره تناسب موضوع نوسنت‎گرایی با آثار به نمایش درآمده در نمایشگاه نیز اظهار کرد: بیشتر هنرمندان ما به دنبال کشف جهان معاصر هستند و به نوستالژی‎‌ها و عقبه فرهنگی خود نیز احترام‎ می‌‎گذارند و بیشتر هنرمندانی که آثارشان در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده نیز چنین هستند. در ‌‌‌نهایت به نظر من هنرمندان درستی برای نمایش آثار در نمایشگاه "نوسنت‌گرایی در هنر معاصر ایران" انتخاب شده‎اند.

هنر هرگز در بستری که برای آن آماده می‌‏‌کنند آرام نمی‌‎گیرد

محمد ابراهیم جعفری، نقاش پیشکسوت که سه اثر از او در آخرین نمایشگاه موزه هنرهای معاصر، "نوسنت‌گرایی در هنر معاصر ایران" به نمایش درآمده است درباره انتخاب عنوان نوسنت‎گرایی برای این نمایشگاه گفت: نوسنت‌گرایی معادل (Neo-Traditionalism) در زبان انگلیسی است و دارای سابقه است. از سوی دیگر ما به عنوان ایرانی در ریشه و جان کارمان چیزی وجود دارد که آن را سنتی می‌‏‌کند حتی جدید‌ترین کار من که ممکن است بسیار "نو" باشد نیز به نظر خودم سنتی است زیرا عناصر این کار از آن چیزهایی ساخته شده است که در ناخودآگاه من وجود دارد و تنها با واکاوی خاطراتم می‌‏‌توانم آن‌ها را پیدا کنم.

این هنرمند با بیان اینکه با این حال تکرار سنت کپی‌کاری است افزود: چنین رویکردی به سنت چیزی به ما یاد نمی‌‏‌دهد هرچند همیشه سرآغاز سنت‌شکنی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. به خاطر دارم وقتی در دهه چهل نخستین کارهای گلی من به نمایش درآمد کسی آن‌ها را نمی‌‎خرید چون می‌‎گفتند از گل ساخته شده و شکننده است. انتخاب این متریال برای من بسیار مهم بود در واقع این متریال در کنار آن ذهنیت و ناخودآگاهی که پیش‌تر به آن اشاره کردم باعث شد که کار من سنتی باشد، این آثار اساسا آبستره هستند و اشاره مستقیمی به هیچ شی خاصی ندارند.

جعفری با بیان اینکه هنرمند با عنوان‌ها کاری ندارد و تنها اثرش را خلق می‌کند درباره اینکه آیا این عنوان همه کارهای نمایشگاه "نوسنت‎گرایی" را شامل می‌‏‌شود گفت: من این گفته را بسیار دوست دارم که؛ هنر هرگز در بستری که برای آن آماده می‌‏‌کنند آرام نمی‌‎گیرد، او دوست دارد همیشه گمنام باشد و بهترین زمانش وقتی است که نمی‌‎دانیم آن را چه بنامیم و به مجرد آنکه نام آن را به زبان آوریم هنر فرار می‌‏‌کند.

وی ادامه داد: نام‎گذاری همه مکاتب هنری بدون دخالت هنرمندان اتفاق افتاد و‌گاه دیگران این نام‎‌ها را با نوعی حس شوخ طبعی برای این مکتب‎‌ها انتخاب کرده‎اند. این اتفاقی است که مثلا برای امپرسیونیسم و کوبیسم افتاد. امروز اگر من بخواهم با تاثیرات این سبک‎‌ها کار کنم مثل آن‌ها نمی‌‏‌شوم همانطور که گفتم من فقط کار خودم را به عنوان یک هنرمند انجام می‌‏‌دهم. نمایشگاه موزه نیز نگاهی به هنر معاصر ماست. وقتی روئین پاکباز نمایشگاهی برای هنر سنتی در موزه برگزار کرد اصلا سراغ کار من نیامد این نظر او بود که کارهای مرا جزو هنر سنتی نبیند او روایتی را برای نمایشگاه انتخاب کرده بود و به نظرم اصلا ایرادی به آن وارد نبود. این نمایشگاه نیز همین شکل را دارد. به نظر من قرار گرفتن این کار‌ها در کنار هم مثل این است که آدم‎هایی که تا به حال تک تک آواز می‌‎خواندند حال در حال اجرای یک قطعه کُر هستند.

جعفری همچنین گفت: نمی‌‏‌توان گفت مثلا کدام کار در نمایشگاه موزه سنتی نیست زیرا هر ایرانی تنها به واسطه ایرانی بودنش می‌تواند بگوید که کار‌هایش سنتی است. مثلا من که کار آبستره می‌‏‌کنم اگر بخواهم یک آدم در کارم بکشم آن آدم را ناخودآگاه ایرانی می‌‏‌کشم و اگر بخواهم این آدم مثلا اروپایی باشد باید برای کشیدنش فکر کنم حال آیا می‌‏‌توان گفت که سنت در کار من وجود دارد یا از سوی دیگر می‌‏‌توان گفت سنت در کار من وجود ندارد؟

بهره‎گیری از سنت در هنر معاصر

ایرج اسکندری هم درباره نمایشگاه "نوسنت‎گرایی در هنر معاصر ایران" که در موزه هنرهای معاصر در حال برگزاری است گفت: انتخاب عنوان نوسنت‎گرایی برای این نمایشگاه شاید به این دلیل باشد که گردانندگان نمایشگاه خواسته‌اند واژه جدیدی را به تاریخ هنر معاصر اضافه کنند.

وی افزود: با دیدن این نمایشگاه احساس کردم که تاریخ معاصر هنر ایران در مقابل مخاطب قرار داده شده است. در گالری شماره یک آثار جوادی‌پور، جلیل ضیاپور، منوچهر شیبانی و چند هنرمند دیگر از نسل نخست نقاشان نوگرای ایران به نمایش گذاشته شده است. گالری شماره دو به هنرمندان مکتب سقاخانه اختصاص دارد. در گالری‎های شماره سه و چهار آثار مدرنیست‎هایی مثل نامی، عربشاهی و محمد ابراهیم جعفری قرار داده شده است. گالری‌های شماره پنج و شش به آثار هنرمندان پس از انقلاب اختصاص داده شده است. این روند دقیقا تاریخچه هنر معاصر ایران است و در آن آثاری از هنرمندانی با گرایش‌های مختلف به نمایش گذاشته شده است.

این هنرمند نقاش با بیان اینکه در گالری هفتم به بعد آثار نسل جدید هنرمندان تجسمی روی دیوار رفته است گفت: به نظر من کیوریتور این نمایشگاه با انتخاب این هنرمندان خواسته است که آنان را در ادامه سیری که در گالری‎های قبلی وجود دارد، قرار دهد و در تاریخ هنر معاصر ایران وارد کند چون از این هنرمندان به جز ۱۰ سال گذشته نامی در هنر ایران وجود ندارد. البته من منکر این نیستم که هنرمندان جوان نیز باید مورد توجه موزه بوده و مطرح شوند اما اعتقاد دارم که پیش از حضور در چنین نمایشگاهی این هنرمندان باید فعالیت مستمر داشته و در جریان هنر معاصر ایران آب‎دیده شوند یا از آنان می‌خواستند که با این موضوع اثری را برای نمایشگاه خلق کنند.

اسکندری ادامه داد: البته از نظر جانمایی آثار نکاتی وجود دارد که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد. مثلا کار آقای مسلمیان در کنار کار رضا درخشانی قرار دارد یا کار آقای مهدی حسینی که بسیار باسابقه‎‌تر از من است در کنار کار من قرار داده شده است. در حالی که کار ایشان اصلا به دوره دیگری تعلق دارد و باید در کنار کار هنرمندی مثل عربشاهی قرار می‌‏گرفت.

وی با بیان اینکه نوسنت‌گرایی می‌‎تواند‌‌ همان تئوری مکتب سقاخانه‎ای باشد که فیروز شیروانلو مطرح کرد گفت: شیروانلو معتقد بود که آنچه به عنوان هنر معاصر از غرب پذیرفته‏‌ایم به تنهایی چیزی برای ما ندارد و ما باید خودمان را به این هنر وارد کنیم. این نظر باعث شد بسیاری به دنبال بهره‎گیری از سنت در هنر معاصر رفته و به این ترتیب مکتب سقاخانه شکل گیرد.

وی با اشاره به نمایش آثار بسیار قدیمی از هنرمندان در این نمایشگاه افزود: من کارهای جدید بسیاری با این تم دارم و می‌‏دانم هنرمندان دیگر نیز در این زمینه بسیار فعال هستند و آثارشان پیوند درستی با سنت دارد به نظرم بهتر بود مسئولان نمایشگاه به جای نمایش آثار موجود در گنجینه از این آثار جدید استفاده می‌کردند.

نو سنت‎گرایی گذاشتن پا جای پای قدما است

نصرالله افجه‎ای پیشکسوت عرصه نقاشیخط درباره موضوع انتخاب شده برای آخرین نمایشگاه موزه هنرهای معاصر، "نوسنت‎گرایی در هنر معاصر ایران" به خبرنگار تجسمی هنرآنلاین گفت: برای صحبت درباره نوسنت‎گرایی ابتدا باید بدانیم که سنت چیست. سنت‌گرایی تکرار همه چیزهایی است که در گذشته انجام می‌‎شده است، سنت‎گرایی، تکرار مکررات و گذاشتن پا جای پای قدما است. هنرمند امروز نمی‌‏تواند و نمی‌‏خواهد به دنبال تکرار برود و به همین دلیل به شیوه خود و با شکل و نگاهی نو به همه چیز نگاه می‌‎کند.

وی ادامه داد: من از استادانم بسیار آموخته‎ام اما در ‌‌‌نهایت دیدم که با آن شیوه‌، حرفی برای گفتن ندارم به همین دلیل از آن سنت استفاده کردم و از آن قاب خارج شدم تا نگاهی به روز‎‌تر حرف خودم را بزنم. برای من نقاشی‎خط سنت‎گرایی با نگاه نوین است ما‌‌‌ همان ظرف خوشنویسی را داریم اما مظروف آن را عوض کرده‎ایم. معنای نوسنت‎گرایی این نیست که خط را عوض کنیم، باید نگاه به روز داشته باشیم.

پیشکوت عرصه نقاشی‌خط با بیان اینکه این نام‌گذاری بسیار خاص است اظهار کرد: این نام‎گذاری نشان می‌‎دهد که در آثار ارائه شده در این نمایشگاه نگاهی به سنت وجود دارد اما دقیقا اینطور نیست. شاید بهتر بود عنوانی به معنای نگاهی به ۴۰ سال هنرهای تجسمی می‌‎گذاشتیم. زیرا در این ۴۰ سال نگاه درست و غلط در هنر بسیار وجود دارد و اتفاقات بسیاری افتاده است و به نظرم این نام می‌‏تواند مخاطب را سردرگم کند.

افجه‎ای با اشاره به اینکه من تنها درباره عرصه فعالیت خودم می‌‏توانم صحبت کنم افزود: در همین مقطع ۴۰ ساله در نقاشی‎خط اتفاقات بسیاری افتاده است که می‌‏توان آن را نقد کرد. از نقاشی‎خط تعاریف بسیاری وجود دارد که بسیار با هم فرق دارند. در این عرصه گروهی از هنرمندان بودند و هستند که حرفی برای گفتن داشته‎اند کسانی مثل مافی، احصایی، زنده‏‌رودی، پیلارام و از جوان‎تر‌ها صداقت جباری و علی شیرازی. اما در گذر زمان تعریف لوث شد و تغییر کرد، اکنون مشخص نیست که بسیاری از هنرمندان جدید چه می‌خواهند در این عرصه بگویند. بسیاری هنوز اصول ابتدایی خوشنویسی را نمی‌‏دانند و می‌‏خواهند خط را عوض کنند. این مسائل در موضوعی مثل "نوسنت‎گرایی" جای بررسی دارد.

او با تاکید بر لزوم توجه بیشتر به تعریف نقاشی‌خط گفت: برای من عناصر تشکیل‎دهنده کمپوزیسیون‌ها در نقاشی‌خط، حروف الفبا هستند. من سنت را به عنوان خوشنویسی می‌‏شناسم اما به خودم اجازه می‌‏دهم حرکات دلخواهم را با حروف انجام دهم. کسی نباید بگوید با این کار سنت ما را خراب ‏کرده‏ای یا از قواعد خارج شده‎ای. سنت برای من ارزشمند است اما من نگاه خودم را دارم و این حق را به خودم می‌‏دهم که با تصاویر مجازی هر کاری که بخواهم انجام دهم.

این هنرمند با بیان اینکه می‌‏توان به حروف نور تاباند و بعد سایه آن‌ها را رسم کرد افزود: دفرمه کردن یک حرف پاگذاشتن روی سنت نیست و هنرمند می‌‎توان روی یک سطح نرم یا زمن ناهموار این سایه‎‌ها را حرکت بدهد و سپس بر اساس معنای کلام حال و هوای خاصی در حروف ایجاد کند و نوشته با آنکه دفرمه است قابل خواندن نیز باشد.

 گفتنی است؛ نمایشگاه "نوسنت گرایی در هنر معاصر ایران" با ۱۷۰ اثر از ۸۴ هنرمند همچون: محمودجوادی‌پور، جلیل ضیاپور، احمداسفندیاری، حسین کاظمی، منوچهرشیبانی، ابوالقاسم سعیدی، حسین زنده رودی، فرامرزپیلارام، پرویزتناولی، منصورقندریز، مسعودعربشاهی، ناصراویسی، صادق تبریزی، علی اکبرمعصومی، حسین محجوبی، ژازه طباطبایی، رضامافی، محمداحصایی، نصرالله افجه‌ای، جلیل رسولی، منصوره حسینی، مارکوگریگوریان، منیرفرمانفرماییان، پرویزکلانتری، محمدابراهیم جعفری، حامد صدر ارحامی، غلامحسین نامی، جعفرروحبخش، آیدین آغداشلو، علی اکبرصادقی، هانیبال الخاص، اصغرمحمدی، رحیم ناژفر، رضابانگیز، محمدعلی ترقی جاه، پروانه اعتمادی، شهلاحبیبی، گیزلا سینایی، فرح اصولی، فرهادمشیری، مصطفی گودرزی، ناصرپلنگی، کاظم چلیپا، حبیب الله صادقی، عباس کیارستمی، ضیاالدین امامی، همایون سلیمی، مهدی حسینی، بهروزمسلمیان، رضا درخشانی، ایرج اسکندری، بهمن جلالی، خسروخسروی، بهنام کامرانی، جمشیدحقیقت‌شناس، احمدنادعلیان، رضوان صادق‌زاده، آنه محمدتاتاری، فریدون مام بیگی، صداقت جباری، صادق تیرافکن، کامبیزصبری، محمدمعمارزاده، علیرضاآستانه، سروش میلانی‌زاده، گلنازفتحی، سمیراعلیخانزاده، قدرت الله عاقلی، مهدی مقیم‌نژاد، جلال سپهر، جمشیدبایرامی، نازگل انصاری نیا، پرهام تقی اف، مهدی نبوی، رکسانامنوچهری، کورش گلناری، بابک کاظمی، لادن بروجردی، مهردادافسری، شهریاراحمدی، وحیدچمانی، حامدرشتیان، سهندحسامیان و مصطفی چوب‌تراش در گالرى‌هاى موزه هنرهاى معاصر در معرض نمایش عمومی قرار گرفته است.

این نمایشگاه تا ۱۹ دی ماه ادامه دارد و علاقه‌مندان برای بازدید از این نمایشگاه می‌توانند روزهای یکشنبه تا پنجشنبه از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۹ و جمعه‌ها از ساعت ۱۵ تا ۱۹ به جز شنبه و روزهای تعطیل به موزه هنرهای معاصر تهران واقع در خیابان کارگر شمالی مراجعه کنند.