به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ الوین پلانتینگا معتقد است آنچه در انجمن ها و مجلات علمی و مراکز آموزشی و پژوهشی به نام نظریه های علمی طرح می شود، گاهی تنها، با پیش فرض های الحادی صادق است و اگر این پیش فرض ها را کنار بگذاریم، اعتبار آنها از بین می رود.

در واقع وی می کوشد نشان دهد علم امروز بر خلاف آنچه عموماً ادعا می شود، از لحاظ دینی، بی طرف و خنثی نیست؛ بنابراین، اگر استفاده از پیش فرض های الحادی ضرری به ماهیت علمی یک پروژه نمی زند، چرا عالمان مسیحی از پیش فرض های دینی خود در فرآیند پژوهش علمی استفاده نکنند؟

پلانتينگا می گوید: در كنار باورهای زيادی كه پيش فرضهای علوم جديد قرار می گيرند می توان از معقول بودن باور به خدا هم سخن گفت و اين امر نه به عنوان يك فرض مطرح است كه با استدلال قابل نشان دادن است.

با اين همه، او معترف است كه اين رويكرد، رويكردی نيست كه لااقل در بين اساتيد و دانشجويان فلسفه طرفداران زيادي داشته باشد. با توجه به اين نكته بوده كه وی انجمن فيلسوفان مسيحی را تأسيس كرد كه در ميان اعضای هيئت علمی دانشگاهها عضو می پذيرد و تا كنون ۱۰۰ نفر از متفكران و فيلسوفان عضو اين انجمن شده اند.

او به جد معتقد است كه ميان آموزه های دينی و علمی تنافر و تناقضی وجود ندارد و يك دانشمند يا متفكر می تواند ضمن باور به دستاوردهای علمی به اموری چون معجزات نيز باور داشته باشد. نظر وی البته اين است كه دستاوردهای علمی با خدای اديان ابراهيمی بيش از تلقی های اديان ديگر در باب خدا سازگار است.

آنچه در ادامه می آید گفتگویی کوتاه مهر با این فیلسوف دین برجسته معاصر است.

آلوین پلانتینگا یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین فیلسوفان قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم به شمار می‌رود. وی استاد بازنشسته دانشگاه نتردام آمریکاست. آثار پلانتینگا طیف وسیعی از موضوعات را در بر می‌گیرند ولی سهم او در حوزه‌هایی چون متافیزیک، معرفت‌شناسی و به‌ ویژه فلسفه دین بیشتر است. در سال ۱۹۸۰ میلادی نشریه تایم با بررسی فلسفه دین از پلانتینگا به عنوان برجسته‌ترین فیلسوف دین یاد کرده بود.

*در بیان علم دینی تعریف دقیق شما از علم چیست؟ آیا آن را بر اساس آنچه در کتاب های معرفت شناسی آمده تعریف می کنید؟

در ابتدا باید توجه داشت که علم مبهم است. هر فعالیت نظام مند و مرتبط با کشف حقیقت در هر رشته علم نامیده می شود. اما اینکه به چه میزان تجربه نیاز است تا فعالیت نظری تبدیل به پژوهشی تجربی شود مشخص نیست.

من در آثار خود بحث کرده ام که علم آنچنان که امروز ادعا می شود به لحاظ دینی بی طرف و خنثی آنگونه که پوزیتیویستها می گویند نیست.

*آیا خود دستاوردهای علم امکان تأثیرگذاری در دین (فهم متون دینی) دارد؟

من معتقد هستم که علم الهی (theistic science) به عنوان علمی که به معنای حقیقت خداشناسی فرض گرفته می شود می تواند این حقیقت را در هر جایی که تناسب داشته باشد به کار ببرد.

 خداشناسی با برخی از حوزه های علم و دانش بیشتر تناسب دارد. به عبارت دیگر برخی حوزه های علمی هستند که تناسب کمتری با خداشناسی دارند و برخی دیگر تناسب بیشتری با خداشناسی دارند.

*آیا امکان ساخت علم دینی در همه علوم اعم از ریاضی و تجربی و انسانی وجود دارد؟

علم الهی ارتباط مستقیمی با حوزه های تجربی و علومی چون ریاضیات نخواهد داشت. البته توجه داشته باشید برای نمونه علم الهی با ریاضیات ارتباط مستقیمی ندارد ولی با فلسفه ریاضیات ارتباط مستقیمی دارد.

در آثار خود استدلال کرده ام که تأثیر آموزه های دینی بر بسیاری از علوم به شکلی نیست که در تضاد با آن علوم غیر دینی قرار گیرد لذا می توان به کار جمعی در علم پرداخت.

برای نمونه ایمان و اعتقاد دینی به صراحت نافی نظریه تکامل نیست. زیرا ممکن است خداوند در تکثیر گونه های حیاتی از طریق یک نیای مشترک عمل کرده باشد.

گفتگو: جلال حیران نیا