فرهنگ امروز/   احسان تاجیک

این روزها به ویراستاری مجموع مقالات زنده یاد دکتر فخرالدین شادمان از چهره های ماندگار روشنفکری و فرهنگی دهه بیست و سی در ایران مشغول هستم.  لحظه ای فکر می کنم کسی که دکتر شادمان را از نزدیک می شناخت و می توانم از وی کمک گیرم ، استاد ایرج افشار است. با شماره ایشان تماس می گیرم . کسی جواب نمیدهد. لحظه ای یادم می افتد سال هاست ایرج افشار به خواب آرام ابدی فرو رفته است. بغض می کنم و دلم می گیرد ، این روزها جایش عجیب خالی است . کاش ایرج افشار زنده بود. کاش دوباره تلفن را جواب می داد و مثل همیشه با آرامش و شمرده شمرده صحبت می کرد و می گفت این کتاب را بخوان ، من این کتاب را در کتابخانه ام دارم بیا امانت بگیر اما برگردان ، سال ها پیش نسخه قدیمی این منبع را در کتابخانه دانشگاه سویس دیدم ، بعید می دانم کتابخانه دانشگاه تهران داشته باشد. زیاد سفر کن و همه مشاهدات و تحقیقاتت را بنویس ، کسی که می نویسد نشان می دهد کار کرده است ...
انگار این دیالوگ ها هنوز در گوشم زنگ خرد و بیداری فرهنگ ایران را می نوازد . هنوز ایرج افشار با همان دغدغه های همیشگی ، پاسدار میراث فرهنگ ایران است. هنوز همه نگاه دوستداران فرهنگ ایرانشهری را به سوی ایران جلب می کند. برای همین است زنده یاد استاد ایرج افشار بزرگمردی بود که با عناوینی چون پژوهشگر فرهنگ و تاریخ و ادبیات فارسی، ایران‌شناس، پدر کتاب‌شناسی ایران، ایرانگرد همیشه در حال سفر، پایه‌گذار کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، نسخه‌پژوه، نویسنده و استاد دانشگاه مورد شناخت قرار می گیرد. اما راقم سطور بر این باور است استاد ایرج افشار پهلوان خوش نام فرهنگ ایرانشهری بود که روح نا آرامش همچون پهلوانان اسطوره ای شاهنامه در امتداد تاریخ ایران استوار و پرشکوه به نیکی می درخشد.
 آوازه علمی استاد ایرج افشار و سابقه تدریس در دانشگاه‌های داخل و خارج کشور از جمله: دانشگاه برن (سویس)، دانشگاه ساپورو (ژاپن)، و دانشگاه تهران در آن سوی مرزها تأثیر آموزه‌های ایرانشناسی خود را گذاشته است. روزگاری دکتر محمود افشار یزدی پدر استاد ایرج افشار برای پسرش نامه نوشت که کار دولتی را رها کند و وقت و انرژی خود را مصروف بنیاد و امور خیریه فرهنگی اموزشی پدر کند، استاد افشار نیز در جواب پدرش نوشت که من هم کار خیر می‌کنم زیرا تمام وقتم را مصروف احیا آثار فرهنگی مملکت می‌کنم که کار کم ارزشی نیست. ایرج افشار طی قریب به ۶۵ سال کوشش‌های پژوهشی بیش از ۳۰۰ کتاب و ۳۰۰۰ مقاله در زمینه‌های کتاب‌شناسی و کتاب‌داری، تاریخ، جغرافیا، جغرافیای تاریخی، فرهنگ مردم و موضوع‌های دیگر تألیف و تصنیف و تصحیح کرده است. کتابخانه بزرگ و گران‌بهای ایرج افشار در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی محفوظ است. استاد ایرج افشار متاسفانه در ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ در سن ۸۵ سالگی در تهران جهان و ایران زمین را بدرود گفت. چندی پیش سنگ مزار ایشان را افراد نامعلومی به سرقت بردند. 
ایرج افشار تا ابدیت در تاریخ فرهنگ ایران زنده و جاری است:
بعد از وفات تربت ما در زمین مجوی
در سینه‌های مردم عارف مزار ماست