به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مرکز اسناد و کتابخانه مجلس؛ به رغم تلاش‌های دولت اردوغان برای ایجاد گشایش دموکراتیک و ارائه طرح گشایش علوی، عملاً تحول چندان جدی و مهمی در این حوزه صورت نگرفته و مطالبات علوی‌ها به قوت خود باقی مانده‌اند. این در حالی است که در میان علویان نیز یکپارچگی و وحدت برای طرح خواسته‌هایشان وجود ندارد. در واقع تنوع و چندگانگی علویان یکی از مسائل مهم در جامعه ترکیه محسوب می‌شود. این امر ضرورت جریان شناسی اجتماعی و سیاسی علویان را افزایش می‌دهد. از این رو کتاب جامعه علویان ترکیه که توسط شعیب بهمن نگاشته شده، در راستای جریان‌شناسی اجتماعی علویان، سعی دارد از جنبه‌های مختلف به واکاوی مبانی اعتقادی، تاریخ تحولات، مطالبات سیاسی و اجتماعی و سایر مباحث مربوط به علویان بپردازد. بر این اساس کتاب جامعه علویان ترکیه از ۱۰ فصل تشکیل شده است:

در فصل اول به علوی و علوی‌گرایی در ترکیه پرداخته شده و از یک سو مفهوم قزلباش، بکتاشی و علوی و از سوی دیگر جمعیت، نژاد و پراکندگی جغرافیایی علویان مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

فصل دوم به مبانی اعتقادی و اصول مذهبی علویان اختصاص یافته است. در این فصل، باورها، آموزه‌ها و اصول عقاید مذهبی علویان مورد بررسی قرار گرفته‌اند. همچنین در این فصل به تفاوت‌ها و شباهت‌های علوی‌گری با تشیع و تسنن اشاره شده است.

در فصل سوم، مراسم و مناسک مذهبی علویان همچون جم و مصاحبت و همچنین جایگاه تصوف و درگاه‌های آن نزد علوی‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

در فصل چهارم که به تاریخ تحولات اجتماعی و سیاسی علویان ترکیه اختصاص یافته، ریشه‌های علوی‌گری و پیدایش آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در این فصل، قیام عصیان بابایی‌ها و ابدالان روم به عنوان مبدأ پیدایش علوی‌گری در ترکیه امروزی مورد توجه قرار گرفته‌اند. همچنین در این فصل به تأثیر صفویان بر علویان و سرکوب و اعمال فشار عثمانی‌ها نیز اشاره شده است.

فصل پنجم به شکل گیری ترکیه نوین و پیامدهای آن برای علویان پرداخته است. در این فصل، نخست سیر تحول تاریخی علوی‌گری در ترکیه نوین مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تأثیر تحولات نوین بر علویان در قالب سکولاریسم، شهرنشینی، دگرگونی هویتی و نوسازی علوی پرداخته شده است.

در فصل ششم، عوامل احیای علوی‌گرایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این فصل، مسایلی همچون مهاجرت به شهرها و افزایش شهرنشینی، ظهور بنیادگرایی مذهبی ‌در ترکیه، مسئله کُردها، شکل‌گیری فضای باز سیاسی در ترکیه و انتشار مانیفست علوی به عنوان عوامل داخلی تجدید حیات علوی‌گرایی در نظر گرفته شده‌اند. همچنین در بخش عوامل خارجی نیز به اضمحلال ایدئولوژی چپ، وقوع انقلاب اسلامی ایران، تمایل دولت ترکیه جهت عضویت در اتحادیه اروپا و بحران سوریه اشاره شده است.

فصل هفتم به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی علویان می‌پردازد. در این فصل، ابتدا به موج‌های مشارکت اجتماعی ـ سیاسی علوی‌ها اشاره شده و سپس مسئله تحزب در بین علوی‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.

فصل هشتم به جریان‌شناسی اجتماعی و انجمن‌های علوی اختصاص یافته است. در این فصل، جریان‌‌های اجتماعی و سیاسی علویان ترکیه از یکدیگر متمایز شده‌اند و مهمترین انجمن‌های علوی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

فصل نهم در دو بخش به رابطه علویان با دولت و حزب عدالت و توسعه می‌پردازد. در بخش اول، سیاست سنتی و ایدئولوژی رسمی دولت‌های مختلف ترکیه نسبت به علویان مورد بررسی قرار گرفته و در بخش دوم، به رویکرد حزب عدالت و توسعه به مسئله علوی در این کشور پرداخته شده است.

فصل دهم، آسیب‌ها و چالش‌های علویان ترکیه را مورد بررسی قرار داده است. در این فصل، نخست به آسیب‌شناسی علویان از ابعاد مختلف پرداخته شده و سپس چالش‌ها و موانع سازش علویان با دولت ترکیه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

در نهایت، کتاب حاضر با جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از مباحث ارایه شده در خصوص جامعه علویان ترکیه و همچنین ذکر نکاتی درباره چشم انداز آن پایان می‌پذیرد.

نویسنده: شعیب بهمن، انتشارات: موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، سال نشر: ۱۳۹۵