فرهنگ امروز/ کری جِی. نِدِرمن[1] ترجمه: عدنان فلاحی:

مترجم: نیکولو ماکیاوللی[2] یکی از مناقشه‎برانگیزترین متفکران اروپایی است که قرن‎هاست جدال حول آرا و نظرات وی ادامه دارد. نوشتار مختصری که در ادامه می‎آید، ترجمۀ بندی از مدخل ماکیاوللی از دانشنامۀ فلسفی استنفورد[3] است که در ۹ بند به وی پرداخته است.[4] در این نوشتار کوتاه، نویسنده -که خود از زمرۀ ماکیاوللی‎پژوهان سرشناس غربی است- صرفاً به گزارش اهم تفاسیر گوناگونی که از آرای ماکیاوللی در سه حوزۀ اخلاق، دین و سیاست شده است، می‎پردازد. گفتنی است مترجم در انتهای نوشتار، تمام منابع مورد استفادۀ نویسندۀ مدخل را آورده است تا مفید فایدۀ مخاطبان علاقه‎مند افتد؛ نیز پانوشت‎هایی را به متن افزوده است که به جامع‎تر شدن این گزارش کمک خواهد کرد.

***

این سه سنگ‎بنای اساسی اندیشۀ ماکیاوللی [اخلاق، دین، سیاست] مجادلات بسیاری را میان خوانندگان او پدید آورده‎اند؛ مجادلاتی که آغاز آن‌ها به سدۀ شانزدهم میلادی و آن هنگام برمی‎گردند که او به پیروی از شیطان متهم شد، اما در همان حال نویسندگان (و سیاستمداران) ضمن همدلی با ماکیاوللی، وی را مبیِّن نظریۀ «مصلحت دولت»[۵] شناختند و پذیرفتند (Meinecke ۱۹۵۷). ریشۀ اصلی این نزاع -خاصه دربارۀ [کتاب] شهریار[۶]- به رویکرد ماکیاوللی دربارۀ معیارهای اخلاق عرفی و دین رسمی که ناظر به رفتار انسانند، برمی‎گشت. از نگاه بسیاری افراد، آموزه‎های ماکیاوللی موضع اخلاق‎ستیزی[۷] یا دست‌کم نااخلاق‎گرایی[۸] را اتخاذ می‎کنند. افراطی‎ترین نمونۀ این برداشت، تعبیر مشهور لئو اشتراوس[۹] است که ماکیاوللی را -بر این اساس که به حاکمان توصیه می‎کند که با ترجیح استفاده از خشونت، وحشت و فریب‎کاری، ارزش‎های همگانی عدالت، بخشش، میانه‎روی، حکمت و دیگردوستی را زیر پا گذارند- «آموزگار شر» می‎داند[۱۰] (Strauss, pp.۹-۱۰).

یک مسلک فکری میانه‎روتر -که با نام بندیتو کروچه[۱۱] (۱۹۲۵) گره خورده است- ماکیاوللی را فقط یک «واقع‎گرا» یا «پراگماتیست» می‎داند که هوادار تعلیق قواعد اخلاقی در موضوع سیاست است. ارزش‎های اخلاقی هیچ جایی در انواع تصمیماتی که حاکمان باید اتخاذ کنند، ندارند و جز این اندیشیدن، بدترین نوع خلط مبحث است.

سست‎ترین برداشت ادعایی است که همچنان ارنست کاسیرر[۱۲] (۱۹۴۶) پیش‌گام آن است. کاسیرر مدعی است که ماکیاوللی با جداسازی بین «واقعیات» زندگی سیاسی و «ارزش‎های» داوری اخلاقی، فقط موضع یک دانشمند -نوعی «گالیلۀ سیاست»- را اتخاذ می‎کند؛ بنابراین ماکیاوللی خود را صاحب عنوان بنیان‌گذار علم سیاست «مدرن» -در برابر تصور کلاسیک گران‎بار از هنجارِ[۱۳] ارسطو دربارۀ علم سیاست مبتنی بر فضیلت[۱۴]- می‎خواند. شاید میانه‎روترین برداشت مبتنی بر فرضیۀ نااخلاق‎گرا را کوئنتین اسکینر[۱۵] مطرح کرده (۱۹۷۸) که مدعی است ارتکاب اعمالی از سوی حاکمان که عرفاً شریرانه محسوب می‎شوند، «بهترین» گزینه‎ای است که می‎توان در «انتها» اتخاذ کرد.[۱۶] اسکینر با تمرکز روی این ادعا که بر مبنای شهریار، رئیس دولت در صورت امکان باید به نیکی رفتار کند اما اگر لازم شد، می‎بایست برای ارتکاب شر نیز آماده باشد، استدلال می‎کند که ماکیاوللی در شرایط معمول، پیروی از فضیلت اخلاقی را ترجیح می‎دهد (Machiavelli ۱۹۶۵, p.۵۸).

در طرف مقابل، بعضی مفسران ماکیاوللی مطلقاً هیچ اثر سوءِ مبتنی بر اخلاق‎ستیزی در اندیشۀ وی نیافته‎اند. بسیار پیش‎تر از این، ژان‎ ژاک روسو[۱۷] معتقد بود که درس حقیقی شهریار، آموختن این حقیقت به مردم است که شهریاران چگونه رفتار می‎کنند و بدین‌ترتیب ماکیاوللی به جای ستایش اخلاق‎ستیزی [موجود در] هستۀ حکومت یک‎نفره، آن را افشا می‎کند.[۱۸] انواع مختلفی از این برداشت، همین اواخر منتشر شده‎اند. بعضی از پژوهشگران مانند گرِت متینگلی[۱۹] (۱۹۵۸)، ماکیاوللی را برجسته‎ترین هجویه‎نویس معرفی کرده‎اند که به نقاط ضعف شهریاران و مشاوران آنان اشاره می‎کند.[۲۰] این واقعیت که ماکیاوللی بعدها طنزهای نمایشی نیش‎داری نوشت، به‌مثابه شاهدی برای استعداد هجویِ سرشار او مورد استناد قرار می‎گیرد. بدین‌ترتیب، ما نباید معنای ظاهری آنچه ماکیاوللی دربارۀ رفتار اخلاقی می‎گوید، جدی بگیریم، بلکه به جای آن می‎بایست اشارات او به‌مثابه تفسیر فکاهی کنایه‎آمیز ناظر به مسائل اجتماعی فهمیده شود. در سوی دیگر، مِری دیتز[۲۱] (۱۹۸۶) تأکید می‎کند که برنامۀ ماکیاوللی برآمده از میل به «فریفتن» شهریار -با توسل به پیشکش کردن توصیۀ به طرز ماهرانه ساختگی (مانند مسلح‎ کردن مردم)- بود؛ توصیه‎ای که بدین منظور طراحی شده است که اگر جدی یا قابل ‎پیروی فرض شود، حاکم را ساقط می‎کند.[۲۲]

گسترۀ مشابهی از دیدگاه‎ها دربارۀ رهیافت ماکیاوللی عموماً نسبت به دین و خاصه نسبت به مسیحیت وجود دارد. ماکیاوللی هوادار کلیسای کاتولیک تثبیت‎شده‎ای که می‎شناخت، نبود. کتاب گفتارها[۲۳] روشن می‎کند که مسیحیت رسمی توان مورد نیاز حیات مدنی فعالانه را از انسان‎ها سلب می‎کند (Machiavelli ۱۹۶۵, ۲۲۸–۲۲۹, ۳۳۰–۳۳۱). اما شهریار به همان اندازه که با لحن دون‎‎انگارانه دربارۀ شرایط معاصر کلیسا و پاپ سخن می‎گوید، لحن ستایش‎آمیز را نیز به کار می‎برد (Machiavelli ۱۹۶۵, ۲۹, ۴۴–۴۶, ۶۵, ۹۱–۹۱). بسیاری از پژوهشگران چنین شواهدی را به‌مثابه دلیلی بر این نکته پذیرفته‎اند که خود ماکیاوللی عمیقاً ضدمسیحی بود و ادیان مدنی شرک‎آمیز[۲۴] جوامع کهن مانند روم را ترجیح می‎داد، ادیانی که ماکیاوللی آن‌ها را برای شهرِ بهره‎مند از ویرتو[۲۵] مناسب‎تر می‎دانست. آنتونی پرل[۲۶] (۱۹۹۲) استدلال می‎کند که جهان ماکیاوللی -که حرکات ستاره‎ها و تعادل مزاج‎ها آن را اداره می‎کنند- حالتی اساساً شرک‎آمیز و پیشامسیحی به خود می‎گیرد. از نگاه دیگران بهتر است ماکیاوللی را مردی [ظاهراً] پیرو رسوم (ولو بی‎اشتیاق به رسوم)، دین‎دار و آمادۀ سر خم کردن برای ظواهر عبادت وصف کنیم، جز اینکه او نه از منظر روحی و نه ذهنی عمیقاً شیفتۀ مسیحیت نبود.

از میان اندک صداهای متفاوت، قابل ذکرتر از همه سباستین دِ گراتسیا[۲۷] (۱۹۸۹) و مائوریتسیو ویرولی[۲۸] (۲۰۱۰) کوشیده‎اند نام و نشان ماکیاوللی را از چنگ کسانی که او را به دید دشمن مسیحیت یا بی‎تفاوت نسبت به مسیحیت می‎بینند، نجات دهند. گراتسیا ضمن دریافت مفهوم منسجمی از خدایی‎محوری و جهان منظم در نوشته‎های ماکیاوللی -که بر اساس آن نیروهای دیگر (آسمان، بخت و شبیه به آن‌ها) مشمول میل و طرحی خدایی هستند- آشکار می‎کند که چگونه بن‎مایه‎های اساسی کتاب مقدس در سراسر نوشته‎های او حضور دارند. کری ندرمن (۱۹۹۹) با نشان‎ دادن اینکه چگونه آموزه‎های محوری کلام مسیحی نظیر لطف و اختیار، عناصر مهم ساختار مفهومی ماکیاوللی را شکل می‎دهند، بینش‎های گراتسیا را بسط و سامان می‎دهد. ویرولی برخلاف این، به رهیافت‎های تاریخی ناظر بر مسیحیت -آن‎گونه که در جمهوری فلورانس دوران ماکیاوللی متجلی شده است- توجه می‎کند.

ارجاعات:

[1]. کری ندرمن (Cary J. Nederman) استاد علوم سیاسی و دانشیار دانشگاه آریزونا و نویسندۀ کتاب‎هایی چون:

Machiavelli: A Beginner's Guide

Niccolò Machiavelli's The Prince on the Art of Power

منابع دسته اول:

Atkinson, J.B. and D. Sices (eds.), ۱۹۹۶, Machiavelli and His Friends: Their Personal Coorespondence, DeKalb: Northeastern Illinois University Press.

Machiavelli, N. ۱۹۶۵, The Chief Works and Others, A. Gilbert (trans.), ۳ vols. Durham: Duke University Press.

Machiavelli, N. ۱۹۸۸, The Prince, Q. Skinner and R. Price (eds.), Cambridge: Cambridge University Press.

منابع دسته دوم:

Anglo, S. ۲۰۰۵, Machiavelli: The First Century, Oxford: Oxford University Press.

Benner, E. ۲۰۱۳, Machiavelli's Prince: A New Reading, Oxford: Oxford University Press.

–––, ۲۰۰۹, Machiavelli's Ethics, Princeton: Princeton University Press.

Cassirer, E. ۱۹۴۶, The Myth of the State, New Haven: Yale University Press.

Capponi, N. ۲۰۱۰, An Unlikely Prince: The Life and Times of Machiavelli, Cambridge, MA: Da Capo Press.

Coleman, J. ۱۹۹۵, “Machiavelli's Via Moderna: Medieval and Renaissance Attitudes to History,” Niccolò Machiavelli's The Prince: New Interdisciplinary Essays, Manchester: Manchester University Press.

Croce, B. ۱۹۲۵, Elementi di politica, Bari: Laterza & Figli.

Deitz, M. ۱۹۸۶, “Trapping the Prince: Machiavelli and the Politics of Deception,” American Political Science Review, ۸۰: ۷۷۷–۷۹۹.

Femia, J.V. ۲۰۰۴, Machiavelli Revisited, Cardiff: University of Wales Press.

Fischer, M. ۲۰۰۰, Well-Ordered License: On the Unity of Machiavelli's Thought, Lanham, MD: Lexington Books.

Grazia, S. de, ۱۹۸۹, Machiavelli in Hell, Princeton: Princeton University Press.

Hornqvist, M. ۲۰۰۴, Machiavelli and Empire, Cambridge: Cambridge University Press.

Hulliung, M. ۱۹۸۳, Citizen Machiavelli, Princeton: Princeton University Press.

Mansfield, H.C. ۱۹۹۶, Machiavelli's Virtue, Chicago: University of Chicago Press.

Mattingly, G. ۱۹۵۸, “Machiavelli's Prince: Political Science or Political Satire?”, The American Scholar, ۲۸: ۴۸۲–۴۹۱.

McCormick, J. ۲۰۱۱, Machiavellian Democracy Chicago: University of Chicago Press.

Meinecke, F. ۱۹۵۷, The Doctrine of Raison d'Etat and Its Place in Modern History, D. Scott (trans.), New Haven: Yale University Press.

Najemy, J.M. (ed.), ۲۰۱۰, The Cambridge Companion to Machiavelli, Cambridge: Cambridge University Press.

Nederman, C.J. ۲۰۰۹, Machiavelli, Oxford: Oneworld.

Parel, A. ۱۹۹۲, The Machiavellian Cosmos, New Haven: Yale University Press.

Patapan, H. ۲۰۰۶, Machiavelli in Love: The Modern Politics of Love and Fear, Landham, MD: Lexington Books.

Pitkin, H.F. ۱۹۸۴, Fortune is a Woman: Gender and Politics in the Thought of Niccolò Machiavelli, Berkeley: University of California Press.

Pocock, J. ۱۹۷۵, The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition, Princeton: Princeton University Press.

Rahe, P.A. ۲۰۰۸, Against Throne and Altar: Machiavelli and Political Theory under the English Republic, Cambridge: Cambridge University Press.

Skinner, Q. ۲۰۰۲, Visions of Politics, Volume II: Renaissance Virtues, Cambridge: Cambridge University Press.

–––, ۱۹۷۸, The Foundations of Modern Political Thought, (Volume I: The Renaissance), Cambridge: Cambridge University Press.

Sorensen, K.A. ۲۰۰۶, Discourses on Strauss: Revelation and Reason in Leo Strauss and His Critical Study of Machiavelli, Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press.

Strauss, L. ۱۹۵۸, Thoughts on Machiavelli, Glencoe, IL: The Free Press.

Vatter, M.E. ۲۰۱۴, Between Form and Event: Machiavelli's Theory of Political Freedom, ۲nd ed. New York: Fordham University Press

–––, ۲۰۱۳, Machiavelli's The Prince, London: Bloomsbury.

Viroli, M. ۲۰۱۴, Redeeming the Prince: The Meaning of Machiavelli's Masterpiece, Princeton: Princeton University Press.

–––, ۲۰۱۰, Machiavelli's God, Princeton: Princeton University Press.

–––, ۱۹۹۸, Machiavelli, Oxford: Oxford University Press.

Vivanti, C. ۲۰۱۳ Niccolòo Machiavelli: An Intellectual Biography, Princeton: Princeton University Press.

Von Vacano, D.A. ۲۰۰۷, The Art of Power: Machiavelli, Nietzsche, and the Making of Aesthetic Political Theory, Lanham, MD: Lexington Books