به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ کتاب «ذات‌گرایی علمی» تالیف برایان الیس، جدیدترین ترجمه و پژوهش ابراهیم دادجو، عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه است.

 متن ذیل یادداشت دادجو در معرفی کتاب «ذات‌گرایی علمی» است:

در عرصه «فلسفه معاصر» و «فلسفه علم معاصر» دو جریان قابل تشخیص است: (۱) جریان ضدذات‌گرایی و ضدواقع‌گرایی(مابعد نیوتنی) و (۲) جریان ذات‌گرایی و واقع‌گرایی(مابعد کوانتومی(.

جریان نخست از زمان نیوتن، بارکلی و هیوم تا قبل از چهل سال اخیر یکه‌تاز میدان فلسفه و فلسفه علم بود و در چهل سال اخیر از طریق پوزیتیویست‌ها، فلسفه‌های تحلیلی و زبانی و، بطورکلی، از طریق قراردادگرایی، منشاء فراموشی جریان دوم شده است. جریان دوم در چهل سال اخیر به ظهور رسیده و در تقابل با مابعدالطبیعه هیومی به شدت به توسعه و تقویت مابعدالطبیعه ذات‌گرایانه همت گماشته است.

متأسفانه ایران معاصر از جریان دوم بی‌خبر است. و همین بی‌خبری عمدتاً منشاء سیطره نسبی غیرذات‌گرایی و غیرواقع‌گرایی بر مجامع علمی و آکادمیک است. اگر جریان دوم، که به نظر می‌رسد از معقولیت و واقع‌بینی بیشتری برخوردار است، مورد پذیرش باشد، لاجرم فلسفه معاصر، فلسفه علم معاصر و فلسفه معاصر ایران، باید جهت خود را تغییر دهند. بسیاری از اندیشمندان نیز باید جهت فکری خود را تغییر دهند.

کتاب «ذات‌گرایی علمی»، به خوبی جریان دوم را شناسانده و از این طریق تأثیرگذارترین کتاب جریان دوم واقع شده است. مطالعه دقیق آن افق دید هر استاد و شاگردی را واقع‌بینانه‌تر و معقول‌تر خواهد ساخت.

ذات‏گرایی علمی از این دیدگاه دفاع می‎کند که قوانین بنیادین طبیعی بر خواص ذاتی اشیاء وابسته‎اند و بر اساس آن‎ها کارایی دارند و از این روی از آن‎ها مستقل نیستند. اینگونه قوانین از ناحیه خداوند، نیروهایی طبیعی، یا چیزی دیگر بر جهان تحمیل نشده‏اند، بلکه در درون جهان ساری و جاری‎اند.

نویسنده کتاب دکتر برایان الیس، ‌‎‎بر این استدلال است که جهان ما جهان دینامیکی است که کم و بیش عبارت از اشیاء ناپایداری است که همواره با یکدیگر دارای روابط متقابل‎اند و هویت‏شان  بر نقش‏هایی که در این فرایندها دارند وابسته است. اشیاء طبیعی باید آنگونه که کار می‎کنند رفتار کنند، زیرا اگر به گونه دیگری کار بکنند برخلاف طبیعت خود کار خواهند کرد. از این روی، قوانین طبیعی به لحاظ مابعدالطبیعی قوانینی ضروری‌اند و در نتیجه بین رویدادها روابطی ضروری حاکم است. برایان الیس، با مشارکت نوآورانه‏ای که در مابعدالطبیعه معاصر ایفاء می‏کند، به دنبال ردّ نظریه رویداد هیومی و احقاق نوع جدیدی از واقع‎گرایی در تحلیل فلسفی است.

دادجو این کتاب تأثیرگذار را به دقت مورد ترجمه و پژوهش قرار داده‌ و به نظر می‌رسد که کتاب حاضر برای استادان و شاگردان فلسفه و فلسفه علم جالب باشد. این کتاب از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به زودی منتشر می شود.