به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ سیدباقر میرعبداللهی در برنامه سوفیای رادیو گفت‌وگو اظهار کرد: ۴۹ کتاب از سهروردی در اختیار داریم که ۱۳ کتاب به زبان فارسی است؛ البته عده‌ای چند کتاب را مشکوک دانسته و آن را منتسب به خواجه و ابن سینا می‌دانند.

وی افزود: ۵ کتاب از این ۱۳ کتاب صرفاً فلسفی است که "آواز پرجبرئیل"، "قصه غربت غربی" و… از این جمله‌اند. برخی کتب هم شامل قصه نیستند؛ ولی کتبی نظیر "عقل سرخ" کاملاً خط سیری از رویدادها و گره‌های داستانی و روایی دارد.

این استاد فلسفه در پاسخ به این سوال که فیلسوفان چرا رمزی سخن گفته‌اند، اظهار داشت: برای نمونه عالم محسوسات را چاه و برای واجب الوجوب، نورالانوار را به کار می‌برند.
میرعبداللهی این نحوه سخن گفتن را برگرفته از تجربه سالک دانست که در فضای منطق اتفاق افتاده است ولی گاه سوال می‌شود چرا به شکلی خاص به بیان رمز روی آورده می‌شود.

به عقیده وی، سهروردی احتمالاً فقط به جنبه آموزشی موضوع توجه نداشته بلکه نگاهی ادیبانه دارد.

میرعبداللهی در توضیح گفت: راوی در عقل سرخ از سالک می‌پرسد آیا پرندگان زبان دیگر پرندگان را می‌دانند؟ اما توضیح سالک بسیار عجیب‌تر است که می‌گوید من خود زمانی پرنده بودم! این مطلب به هیچ وجه فیلسوفانه نیست؛ چراکه خیال انگیز و بدیع است.

میرعبداللهی همچنین در پاسخ به این سوال که نسبت سهروردی با ما چیست، گفت: او به زبان قوم خود سخن می‌گوید و از امکانات فطری و به بار ننشسته قوم خود استفاده می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: در یک متن تعزیه روایت می‌شود رستم دستان به عاشورا آمده در سپاه حضرت سیدالشهدا (ع) می‌جنگد و به شهادت می‌رسد و حسین بن علی (ع) سر او را در بر می‌گیرند و تسلی داده و بدو بشارت بهشت را می‌دهند.
 

میرعبداللهی افزود: تصور اینکه حتی فردی از آن سوی تاریخ بیاید ناشدنی است و چنین شیوه روایتی همان رئالیسم جادویی است که از فرم ایرانی برآمده و سهروردی این امکان را پرورانده است.

عقل سرخ نماد چیست؟

همچنین انشاالله رحمتی استاد فلسفه و حکمت اسلامی، با اشاره به رساله "عقل سرخ" سهروردی و نماد بودن این عقل گفت: همگان خواستار فهم حکمت سهروردی هستند؛ اما رساله‌های او پای محکمی در منطق دارد.

وی ادامه داد: در فلسفه امروزی معرفت را باوری به سوی یقین می‌دانیم و معرفت شناسی امروز شاید داستان‌های سهروردی را نپذیرد. فیلسوف کار خود را با یقین آغاز می‌کند و درباره یقینیات سخن می‌گویند.

این استاد فلسفه اسلامی خاطرنشان کرد: آنجا که درباره فلسفه محض صحبت می‌شود بدین معنا نیست که سهروردی فلسفه مشایی را قبول ندارد لذا می‌گویند حکیم کامل، وجه بحثی و ذوقی را توأمان دارد.

رحمتی ادامه داد: اهمیت آثار سهروردی اینست که توانسته وارد ساحت‌های دیگر شود که وجهی اگزیست هم دارد. لذا اصطلاحات او خاص خودش است که اگر دیگران هم آن را تجربه کنند دیگر به آن، عقل سرخ اطلاق نمی‌شود. ممکن است فردی با هوش غیر فلسفی این رموز را بفهمد ولی یک فیلسوف آن را درک نکند. پس برای فهم معانی سهروردی باید عقل با شهود در آمیزد.

سهروردی از فهم عموم دور است

همچنین سیدحسن عرب، پژوهشگر فلسفه اسلامی قصه‌های شهاب الدین سهروردی را نقد حال امروز ما عنوان کرد و گفت: چگونه می‌توان زبان حال خود را از این قصه‌ها استخراج کنیم!

وی ادامه داد: قصه از جنس عالم احساس است و هیچ قصه‌ای نیست که با احساس مشترک نباشد. این قصه‌ها با زبان استعاره گره خورده‌اند و ناشی از تجربه‌های حسی انسان خارج از عالم ذهن است. سهروردی از استعاره بهره گرفته تا مخاطب را از ظن خود، به یاری رسانی خود رساند. به عنوان مثال رنگ واژه‌های سهروردی از جایگاه ویژه برخوردار است.
عرب اضافه کرد: چرا سهروردی عقل سرخ را نماد عقلانیت مطلق می‌داند؟ آیا چون سرخ، رنگ آتش است و در ایران باستان منبع نور و روشنایی بوده یا چون دین اسلام خدا را نور دانسته است. این زبان رمزی است و سهروردی با ارائه تصویر، حقیقت معنا را از فهم مخاطب عمومی دور می‌سازد.